Ботулизм касаллиги хакида маълумот

Обновлено: 28.03.2024

Ботулизм является острой пищевой токсикоинфекцией, развивающейся в результате попадания в организм человека ботулотоксина. Заражение происходит алиментарным путем, наиболее часто при употреблении в пищу содержащих споры ботулизма консервов. Ботулизм характеризуется поражением нервной системы в результате блокирования ботулотоксином ацетилхолиновых рецепторов нервных волокон, проявляется в виде мышечных параличей и парезов. Основная опасность ботулизма состоит в развитии таких осложнений, как острая дыхательная недостаточность и нарушения сердечного ритма. Диагностика ботулизма строится в основном на данных анамнеза заболевания и результатах неврологического осмотра.

МКБ-10

Общие сведения

Ботулизм является острой пищевой токсикоинфекцией, развивающейся в результате попадания в организм человека ботулотоксина. Ботулизм характеризуется поражением нервной системы в результате блокирования ботулотоксином ацетилхолиновых рецепторов нервных волокон, проявляется в виде мышечных параличей и парезов.

Характеристика возбудителя

Ботулотоксин вырабатывает бактерия Clostridium botulinum – грамположительная спорообразующая палочка, облигатный анаэроб. Неблагоприятные условия внешней среды переживает в виде спор. Споры клостридий могут сохраняться в высушенном состоянии многие годы и десятилетия, развиваясь в вегетативные формы при попадании в оптимальные для жизнедеятельности условия: температура 35 С, отсутствие доступа кислорода. Кипячение убивает вегетативные формы возбудителя через пять минут, температуру в 80 С бактерии выдерживают в течение получаса. Споры могут сохранять жизнеспособность в кипящей воде более получаса и инактивируются только в автоклаве. Ботулотоксин легко разрушается во время кипячения, но способен хорошо сохраняться в рассолах, консервах и пищевых продуктах, богатых различными специями. При этом наличие ботулотоксина не изменяет вкуса продуктов. Ботулотоксин относится к наиболее сильным ядовитым биологическим веществам.

Резервуаром и источником клостридий ботулизма является почва, а также дикие и некоторые домашние (свиньи, лошади) животные, птицы (преимущественно водоплавающие), грызуны. Животным-носителям клостридии обычно не вредят, выделение возбудителя происходит с калом, бактерии попадают в почву и воду, корм животных. Обсеменение объектов окружающей среды клостридиями также возможно при разложении трупов больных ботулизмом животных и птиц.

Заболевание передается по фекально-оральному механизму пищевым путем. Чаще всего причиной ботулизма становится употребление консервированных в домашних условиях загрязненных спорами возбудителя продуктов: овощей, грибов, мясных изделий и соленой рыбы. Обязательным условием для размножения клостридий в продуктах и накопления ботулотоксина является отсутствие доступа воздуха (плотно закрытые консервы). В некоторых случаях вероятно заражение спорами ран и гнойников, что способствует развитию раневого ботулизма. Ботулотоксин может всасываться в кровь, как из пищеварительной системы, так и со слизистых оболочек дыхательный путей, глаз.

У людей отмечается высокая восприимчивость к ботулизму, даже небольшие дозы токсина способствуют развертыванию клинической картины, однако чаще всего концентрация его недостаточна для формирования антитоксической иммунной реакции. При отравлении ботулотоксином из консервированных продуктов нередки случаи семейного поражения. В настоящее время случаи заболевания становятся более частыми ввиду распространения домашнего консервирования. Чаще всего ботулизмом заболевают лица из возрастной группы 20-25 лет.

Симптомы ботулизма

Инкубационный период ботулизма редко превышает сутки, чаще всего, составляя несколько часов (4-6). Однако иногда может затягиваться до недели и 10 дней. Поэтому наблюдение за всеми людьми, употреблявшими одну пищу с больным, продолжается до 10 суток. В начальном периоде заболевания может отмечаться неспецифическая продромальная симптоматика. В зависимости от преимущественного синдрома различают гастроэнтерологический, глазной варианты, а также - клиническую форму в виде острой дыхательной недостаточности.

Клиническая картина ботулизма в разгар заболевания достаточно специфична и характеризуется развитием парезов и параличей различных групп мышц. У больных отмечается симметричная офтальмоплегия (зрачок стабильно расширен, имеет место косоглазие, обычно сходящееся, вертикальный нистагм, опущение века). Дисфагия (расстройство глотания) связана с прогрессирующим парезом мышц глотки. Если первоначально больные испытывают дискомфорт и затруднения глотания твердой пищи, то с развитием заболевания становится невозможным и проглатывание жидкости.

Ботулотоксин способствует параличам и парезам мимической мускулатуры, вызывая асимметрию лица, дисмимию. В целом отмечается общая слабость, неустойчивость походки. Ввиду пареза кишечной мускулатуры развиваются запоры. Лихорадка для ботулизма не характерна, в редких случаях возможен субфебрилитет. Состояние сердечной деятельности характеризуется учащением пульса, некоторым повышением периферического артериального давления. Расстройства чувствительности, потеря сознания не характерны.

Осложнения ботулизма

Самое опасное осложнение ботулизма – развитие острой дыхательной недостаточности, остановка дыхания вследствие паралича дыхательной мускулатуры или асфиксия дыхательных путей. Такие осложнения могут привести к летальному исходу. Ввиду развития застойных явлений в легких, ботулизм может спровоцировать вторичную пневмонию. В настоящее время есть данные о вероятности осложнения инфекции миокардитом.

Диагностика ботулизма

В связи с развитием неврологической симптоматики больной бутулизмом нуждается в осмотре невролога. Специфическая лабораторная диагностика ботулизма на ранних сроках развития инфекции не разработана. Основанием для постановки диагноза служит клиническая картина и данные эпидемиологического анамнеза. Токсин выделяют и идентифицируют с помощью биологической пробы на лабораторных животных. В разгар заболевания возможно определить присутствие токсина в крови с помощью HGUF с антительным диагностикумом.

Антигены возбудителей выявляются с помощью иммунофлуоресцентного анализа (ИФА), а также - РИА и ПЦР. Выделение возбудителя путем посева каловых масс не несет значимой диагностической информации, поскольку может иметь место развитие из спор вегетативной формы клостридий в кишечнике здорового человека.

Лечение ботулизма

При подозрении на ботулизм производится обязательная госпитализация в отделение с возможностью подключения аппарата ИВЛ, с целью предупреждения и своевременной помощи в случае развития опасных для жизни осложнений. Первейшим лечебным мероприятием, производимым в первые сутки заболевания, является промывание желудка при помощи толстого зонда.

Ботулотоксин, циркулирующий в крови пациентов, нейтрализуют с помощью разового введения поливалентных противоботулинических сывороток по методу Безредки (после осуществления десенсибилизации организма). В случае, если однократное введение сыворотки не было достаточно эффективным и спустя 12-24 часа у пациента отмечается прогрессирование нейрологической симптоматики, введение сыворотки повторяют.

Довольно эффективно введение противоботулинической человеческой плазмы, однако этот препарат довольно редок ввиду малого срока хранения (не более 4-6 месяцев). В настоящее время в лечении ботулизма находит применение противоботулинический иммуноглобулин. В комплекс мероприятий этиотропной терапии включаются антибиотики, назначаемые с целью подавления вероятного развития вегетативных форм возбудителя, а также тиаминпирофосфат и АТФ. Положительный эффект оказывает гипербарическая оксигенация.

В остальном лечение назначают исходя из тяжести течения и симптоматики. В случае формирования острой дыхательной недостаточности больных переводят на искусственную вентиляцию легких. Кормление больных в случае формирования стойкой дисфагии производят жидкой пищей через тонкий зонд, либо переводят на парентеральное питание. В период выздоровления хороший эффект в плане скорейшего восстановления функций мышечной системы имеет физиотерапия.

Прогноз при ботулизме

Прогноз при высокой дозе полученного токсина и отсутствии своевременной медицинской помощи может быть крайне неблагоприятным, летальность таких случаев достигает 30-60%. Применение этиотропного лечения и методов интенсивной терапии при развитии грозных осложнений значительно снижают риск летального исхода (до 3-4%). В случае своевременного лечения заболевание заканчивается выздоровлением с полным восстановлением функций через несколько месяцев.

Профилактика ботулизма

Профилактические меры против ботулизма подразумевают строгое следование санитарно-гигиеническим нормам при изготовлении консервов, стерилизации посуды для заготовления продуктов длительного хранения. Рыбные и мясные продукты должны консервироваться исключительно в свежем и тщательно очищенном от частиц почвы виде. Консервация перезрелых плодов недопустима. Консервирование в домашних условиях должно осуществляться в строгом соответствии с рецептурой при достаточной концентрации соли и кислоты в открытой для доступа кислорода посуде.

Buqoq (Zob) qalqonsimon bezning kattalashishidir. Bu kasallik ko’pincha yod yetishmasligi kuzatiladigan mamlakatlarda keng tarqalgan, biroq, yod preparatlaridan ortiqcha foydalanish fonida yodning oshib ketishi natijasida ham rivojlanishi mumkin. Ayollarda ushbu kasallik erkaklarga qaraganda 5 marta ko’proq uchraydi. Paydo bo’lgan tugunlar qalqonsimon bez to’qimalarida shakllanadigan juda ko’p fibroz chandiqlardan iborat.

Qalqonsimon bez inson tanasida modda almashinuvini nazorat qilish markazi hisoblanadi. Uni ko’pincha sog’liq qo’riqchisi deb atashadi, chunki u biron qanday muammo yuz berishi bilan o’zini ham shunday tutadi: bezovtalanish, kayfiyatning yo’qligi, charchoq va uyquchanlik. Qalqonsimon bez bilan bog’liq muammolar ayollarda ko’proq uchrashi mumkin bo’lsada, erkaklarda ham bunday xastalik tez-tez qayd qilinadi.

Qalqonsimon bez bizning tanamizning eng muhim organlaridan biridir. Kichik hajmi va vazniga qaramasdan (taxminan 20 gramm), bu haqiqatan ham hayotiy energiya ishlab chiqaruvchi hisoblanadi. Qalqonsimon bez tiroksin, triyodotironin ishlab chiqaradi, bularsiz tanada energiyani ishlab chiqaraish amalga oshmaydi. Bu energiya insonning barcha tizimlari va organlarning ishiga qaratilgan.

Buqoq kasalligida qalqonsimon bezning kattalashuvi

Buqoq kasalligida qalqonsimon bezning kattalashuvi

Qalqonsimon bez shuningdek, yurak faoliyatini, miya faoliyatini, yurak mushaklarning tonusini ham boshqaradi. Yosh o’tishi bilan ayollarda gormonal o’zgarishlar yuz beradi — klimaks davridan oldin va keyin. Shuning uchun bunday davrda qalqonsimon bez juda sezuvchan bo’lib, immun tizimining zaiflashuvi, yuqumli kasalliklar, yod yetishmasligi yoki ortiqchaligi, stresslarga tezda javob qaytaradi. Sog’lom hujayralarga qarshi kurashadigan antitanalarning patologik faollashuvi natijasida yosh o’tgani sayin ayollar autoimmun kasalliklarga ko’proq moyil bo’lib qolishadi. Ushbu antitanalar qalqonsimon bez faoliyatini ham sustlashtiradi. Natijada zaiflik, xotiraning pasayishi, shishlar, tana vaznining ortishi, terining quruqlashishi, sochlarning mo’rtligi, mushak og’riqlari va spazmlar, ich qotishlari kuzatiladi.

Etiologiya

UShbu kasallikning dunyo bo’ylab eng keng tarqalgan shakli endemik buqoq hisoblanadi. Bunga yod tanqisligi sabab bo’ladi. Yodlangan tuz ishlatiladigan mamlakatlarda odatda Xasimoto buqoqi shakllanadi, uning muqobil nomi autoimmun tireoidit.

Boshqa sabablarni ikkita shartli guruhga bo’lish mumkin:

1. Gipotireoz:

  • Endokrin bezi gormonlarini qayta ishlashining genetik kasalliklari (masalan, kretinizm);
  • Strumogenik mahsulotlarni iste’mol qilish;
  • Dori vositasidan foydalanilgandan keyingi nojo’ya ta’sirlar.

Gipotireozning alomatlari — soch to’kilishi, terining quruq va oqimtir bo’lishi, tirnoqlarning mo’rtligi, qoshlarning ingichkalashi, ishtahani buzilishi, vazn ortishi. Qalqonsimon bez kasalliklarida nutq sekinlashadi, xotira yomonlashadi, deyarli doimiy uyquchanlik mavjud, hayz sikli buziladi. Bunday holatda, ushbu barcha belgilar mavjud bo’lishi kuzatilmasligi mumkin, 2-3 ta belgilar mavjud, biroq ular yanada aniqroq seziladi.

2. Gipertireoz:

  • Greyvs kasalligi deb ataladigan diffuz (tarqoq) tipdagi toksik bo’qoq;
  • Tireoidit (faol yallig’lanish jarayonlari);
  • Qalqonsimon bez onkologiyasi.

Gipertireoz — qalqonsimon bez ishlab chiqaradigan gormonlarning ko’payib ketishidir. Ushbu kasallikda uyqusizlik, umumiy zaiflik, bezovtalik, yurak urishining tezlashishi, ortiqcha terlash kuzatiladi. Ushbu kasallik bilan xastalangan bemor ishtahasi yaxshi bo’lishi mumkin, ammo vazn yo’qota boshlaydi. Bundan tashqari yuqori qon bosimi, ko’zlarning bo’rtib chiqishi, qo’llarda qaltirash (titroq) ham kuzatiladi.

Qalqonsimon bez kasalliklarini tasniflash

Qalqonsimon bez kasalligini turli sabablarga ko’ra tasniflash mumkin, ularning birinchisi etiopatogenetik xususiyatga ega. U kasallikning shakllanish omillari va mexanizmlari aniqlaydi. Shu asosda endemik (faqat ma’lum bir hudud uchun xos) va sporadik buqoq farqlanadi. Birinchisi geografik mintaqalarda endemik buqoqqa, ikkinchisiga esa boshqa barcha mamlakatlardagi buqoqqa sabab bo’ladi.

Morfologiyasiga ko’ra diffuz, tugunli va aralash (diffuz-tugunli) buqoq farqlanadi. Joylashishi bo’yicha:

  • Standart joylashgan;
  • Ko’krak qafasining qisman orqasida;
  • Halqasimon;
  • Distopiriv.

Bundan tashqari, kasallik bezning kattalashishi darajasiga qarab ham farqlanadi. JSST (Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti) tasnifiga ko’ra, uni uch turga ajratish mumkin:

  • Nolli daraja;
  • Birinchi daraja;
  • Ikkinchi daraja.

Birinchi bosqichda bez kattalashmagan, ikkinchi bosqichda u kattalashgan, biroq faqat paypaslab ko’rilganda seziladi, uchinchi bosqichda — u shu darajada kattalashganki, hatto qurollanmagan ko’z bilan ko’rinadigan holatda bo’ladi.

Kattalashtirish darajasi bo’yicha batafsil tasnifni O.V. Nikolaev keltirgan, uning ta’rifiga ko’ra, kerakli davolashsiz kasallik quyidagi bosqichlardan o’tadi:

  • Birinchi darajali — qalqonsimon bez sezilmaydi;
  • Ikkinchi — qalqonsimon bez ko’rinadi;
  • Uchinchisi — bo’ynining sezilarli qalinlashuvi;
  • To’rtinchisi — bo’yin shaklining o’zgarishi;
  • Beshinchisi — jiddiy kattalashgan buqoq.

Qalqonsimon bezning joylashuvi

Buqoq belgilari va alomatlari

Dastlabki bosqichlarda bemorlarda kasallikning hatto eng kichik belgilari ham sezilmaydi. Kasallikning shakllanib borishi sayin bo’yin old qismining bo’rtib chiqishi sezila boshlaydi. Kattalashgan endokrin bez atrofidagi traxeyani, asab oxirlari va qon tomirlarni eza boshlaydi. Diffuziv buqoq qalqonsimon bezning bir xil kattalashgani bilan tashxislanadi. Agar tugunli shakli haqida gapiradigan bo’lsak, ko’pincha bo’yinning bir tomonida kattalashgani seziladi. Ya’ni u nafaqat bir xilda, balki notekis kattalashishi ham mumkin.

Yaqinda joylashgan a’zolarga ta’siri quyidagi belgilar orqali namoyon bo’lishi mumkin:

  • Nafas qisilishi;
  • Ovozning birdaniga o’zgarishi va xirillab qolishi;
  • Bo’g’ilishlar, ayniqsa kechasi kuzatiladi;
  • Holdan toydiradigan yo’tal;
  • Yutunishdagi qiyinchiliklar; , og’irlik.

Gipotireoz bilan birga kechadigan o’simtalar mavjud bo’lganda, pnevmoniya, bronxit yoki O’RVI ning atipik shakli yuzaga kelishi mumkin. Bundan tashqari, ko’pincha ayollarda gipotoniya (past qon bosimi) kuzatiliadi, yurak sohasidagi yengil qisilish va umuman yoqimsiz hislar seziladi. Kasallik rivojlanib borishi bilan nafas qisilishi, har qanday taomga ishtahaning yo’qolishi, oshqozonning damlanishi, ko’ngil aynishi va uyquchanlik kabi alomatlar qo’shiladi. Yakuniy bosqichlarida xotiraning yomonlashuvi va oshqozon-ichak trakti bilan bog’liq barcha muammolarga qaramay, vazn ortishi rivojlanadi.

Erkaklarda qonda yod darajasi past bo’lganida jinsiy qiziqishning pasayishi, jinsiy funktsiyalarning beqarorligi kuzatiladi. Ayollarda esa bunday o’zgarishlar natijasida hayz siklining buzilishi shakllanadi, bu esa o’z navbatida bepushtlik va homila tushishining katalizatori hisoblanadi.

Bazedov kasalligi yoki giperplaziya kabi shakllarida quyidagi belgilar mavjud:

  • Tana haroratining uzoq vaqt davomida yengil ko’tarilganligi;
  • Tana vaznining kamayishi;
  • Ko’zlarning bo’rtib qolishi (chaqchaygan ko’zlar);
  • Darhol och qolish;
  • Holdan toydiruvchi uyqusizlik;
  • Vaqti-vaqti bilan bezovtalik;
  • Qo’llarda progressiv qaltirash.

Buqoq (zob) rivojlanishi sabablari

Buqoq shakllanishiga bevosita ta’sir qiluvchi omillar batafsil ko’rib chiqilishi kerak. Chunki endokrin bezining zararlanishi, ularning sabablari kabi, turlicha bo’lishi mumkin.

Yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, endemik toksik buqoq rivojlanishining asosiy sababi tanadagi yod tanqisligidir. Uning yetishmasligi ma’lum hududlarda (aholi turar joylarida) uning kerakli birikmalari yo’qligi bilan izohlanadi. Bu bezning sekretor faoliyat darajasini pasayishiga olib keladi.

Bundan tashqari, qalqonsimon bezning ishiga salbiy ta’sir ko’rsatish atrof-muhit ekologiyasining yomonligi bilan ham bog’liq. Tashqi zaharli birikmalar inson tanasiga tushgach, endokrin tizimi faoliyatini sekinlashtiradi.

Endemik buqoq shuningdek, tarkibida yod bo’lgan mahsulotlarni nisbatan kamroq iste’mol qilinishi bilan shakllanishi mumkin. Gap baliq, mevalar va sut haqida bormoqda.

Bazedov kasalligi yoki diffuz tabiatli toksik buqoq bo’lgan holda esa bez o’ziga xos antitanalar ta’siri ostida bo’ladi. Ular inson organizmi tomonidan ishlab chiqariladi va o’zlarining to’qimalariga qarshi immunitetning ajralmas qismi hisoblanadi. Hozirgi holatda gap qalqonsimon bez tuzilishi haqida bormoqda.

Tugunli shakldagi buqoq rivojlanishining eng muhim omillarini e’tiborga oladigan bo’lsak, unda quyidagilarni ajratib ko’rsatish kerak:

  • Endokrin bezining adenomasi;
  • Onkologik kelib chiqishli o’simtalar.

Bunday shikastlanishlar natijasida hujayra bo’linish jarayonida progressiv buzilishlar va ularning farqlanishi yuz beradi. Bu radioaktiv ta’sir, xavfli toksik moddalar va genetik tabiatga ega bo’lishi mumkin.

Qalqonsimon bez anatomiyasi

Qalqonsimon bez anatomiyasi

Bolalardagi buqoq (zob) kasalligi

Bolalarda buqoq kasalligi haqida alohida to’xtalib o’tish kerak, chunki bu eng ko’p tarqalgan yod tanqisligi xastaligidir. Ko’pchilik hollarda bolalarda kasallikning diffuz (tarqoq) shakli rivojlanadi.

JSSTning tadqiqotlariga ko’ra, o’tgan 10 yil mobaynida bolalarda buqoq shakllanishi 6% ga o’sdi va umumiy bolalar endokrin kasalliklarining chorak qismiga teng bo’ldi. Bunday yuqori ko’rsatkichlar noto’g’ri ovqatlanish, shuningdek, salbiy ekologik sharoit bilan bog’liq. 30% holatlarda buqoq 14 yoshdan keyin tashxislanadi.

Bolalarda kasallikning belgilari yaqqol namoyon bo’ladi. Bundan tashqari, faqatgina bolalarda ushbu kasallik o’ziga xos endemik kretinizmning shakllanishi kabi asorat qoldirishi mumkin. Ushbu shakl nafaqat intellektual, balki jismoniy rivojlanishdan ortda qolish hamda markaziy asab tizimining buzilishi bilan kechadi.

Buqoq kasalligini tashxislash

Buqoqni tashxislash uchun laborator qon va siydik tahlillari qo’llaniladi. Kasallikning har qanday klinik belgisi bo’lgan odamning qoni TTG, T3, T4 va tireoglobulin kabi gormonlar nisbati uchun tekshiriladi. Tashxis, kasallikning turiga duch kelganlarda odatda tireoid gormonlar muvozanatining buzilishi va tireoglobulinning ko’payishi bilan bog’liq. Shu bilan birga, siydik orqali yodning ajralishi qisqargan bo’ladi.

Buqoqni tashxislashning instrumental usuli ultratovush tekshiruv (UTT, UZI) hisoblanadi. Uning yordamida, kasallikning shakli, masalan, diffuz yoki tugunli buqoqni farqlash mumkin. Radioizotop skanerlash yordamida endokrin bezining funktsional holati baholanadi.

Endemik buqoqning tugunli shaklida qo’shimcha tekshiruv usuli sifatida mutaxassislar bez biopsiyasiga murojaat qiladilar. Bu kasallikning xususiyatini aniqlashga imkon beradi. U yaxshi yoki yomon sifatli bo’lishi mumkin.

Agar palpatsiya natijasida qalqonsimon bez buqog’i gumon qilinsa, aniq tashxis qo’yish uchun va kasallikning etiologiyasi va rivojlanish bosqichini aniqlab olish uchun quyidagi majburiy tekshiruvlarni o’tkazish kerak:

  • Gormonlar nisbati va darajasini aniqlash uchuun qon tahlilini o’tkazish (tahlilni davolash boshlanishidan boshlab ikki-uch oy ichida qayta topshirish tavsiya etiladi);
  • Elektrokardiogramma (EKG);
  • Pay reflekslarni vaqtga sinab ko’rish;
  • Tiroid bezi UT tekshiruvi.

Buqoqni aniqlashda UT tekshiruv

Organizmdagi yod darajasini mustaqil aniqlash uchun testlar

Yodning tanadagi nisbatlarini aniqlash uchun eng aniq va osongina uchta sinovni ajratib ko’rsatish mumkin:

2- test. Ikkinchi test quyidagi qadamlardan iborat: yodning spirtli eritmasiga paxtali tayoqchani botirish kerak. Shundan so’ng, tananing har qanday sohasiga (qalqonsimon bez sohasidan tashqari) panjara shaklidagi chiziqlar chiziladi. Ertasi kuni bu joy diqqat bilan ko’rib chiqiladi. Agar yod izlari bo’lmasa, demak, u tanaga kerak, aksincha, bu chiziqlar saqlanib qolgan bo’lsa, u holda hech qanday tanqislik yo’q.

3-test. Va nihoyat, uchinchi va juda aniq sinov. Ushbu sinovni amalga oshirish uchun yotishdan avval bilak sohasi teriga uchta yodli chiziqlar tushuriladi. Buni ketma-ketlikda bajaring: oldin ingichka chiziq, keyin biroz qalin va uchinchisi eng qalin. Agar erta tongda birinchi chiziq yo’qolgan bo’lsa, demak, yod darajasi me’yorda. Agar dastlabki ikkita chiziqni ko’rmasangiz, unda o’zingizning sog’lig’ingizga e’tibor qarating. Xuddi shu holatda, agar biror chiziq qolmagan bo’lmasa, yod tanqisligi haqida gapirish mumkin.

Buqoq kasalligini davolash usullari

Kasallik alomatlarini o’z vaqtida aniqlash muvaffaqiyatli davolanishning kalitidir, bu kasallik bilan imkon qadar tezroq kurashishga yordam beradi. Shunday qilib, agar qalqonsimon bezining kattalashishi sezilsa, endokrinolog shifokor bilan maslahatlashish kerak. Aynan endokrinologga murojaat qilish juda muhimdir, chunki boshqa mutaxassislar alomatlarni shunchaki charchoqqa yo’yishi mumkin.

Buqoqni davolashning asosiy usuli gormonlarni o’rnini bosish hisoblanadi. Buning uchun tirozinning turli xil faol unumlari ishlatiladi. Bunday preparatlar endokrin bezi tomonidan ishlab chiqariladigan gormonlarning fiziologik parametrlari bilan tenglashadi. Nafaqat preparatning kerakli miqdorini, balki salbiy natijalarga olib kelmaydiganini ham tanlash juda muhimdir. Davolash, dori moddalarini muntazam iste’mol qilish ko’pincha hayotning oxirigacha davom etadi. Gormonlar nisbatini nazorat qilishni unutmaslik tavsiya etiladi.

Qalqonsimon bez gipofunktsiyasi ham gormonlar darajasini me’yorlashtirish bilan tuzatiladi. Biroq, giperfunktsiyasida hammasi ancha murakkabroq bo’ladi. Masalan, har qanday kelib chiqishli o’smalar shakllanishi xavfi mavjud bo’lsa, bezni jarrohlik yo’li bilan olib tashlash kerak bo’lishi mumkin. Bunday amaliyot mavjud holatni gipotireozga o’zgartiradi. O’z navbatida, bu holatni gormon terapiyasidan kelib chiqqan holda oson va qulayroq davolash imkoni mavjud.

Endokrin bez gipofunktsiyasining yanada og’ir shaklida kishi komatoz holatiga tushishi mumkin. Giperfunktsiyasi esa, toksik kriz natijasida halokatli oqibatlarga (o’lim) olib kelishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, qat’iy parhezga rioya qilish va organizmda yodning zarur nisbatini saqlash lozim. Shu bilan birga, doimiy ravishda mutaxassis ko’rigidan o’tib turish va tanadagi yod miqdori uchun tahlillarni topshirish kerak. Chunki yodning yetishmasligi ham, ortiqchaligi ham kasallikka sabab bo’lishi mumkinligi bir necha bor ta’kidlanib o’tildi.

Jarrohlik va radioaktiv yod

Qalqonsimon bezda jarrohlik aralashuvini o’tkazish juda qiyin, chunki u juda ko’p qon tomirlarni o’z ichiga oladi. Bu jarrohlikni yanada muammoli qiladi. Biroq, ayrim hollarda jarrohlik o’tkazmasdan boshqa iloj bo’lmaydi, shuning uchun buqoqda jarrohlik aralashuvi eng ko’p qo’llaniladigan davolash usullaridan biridir.

Jarrohlikda narkoz ostida bezning katta tugunlari yoki potentsial xavfli qismlari olib tashlanadi. Eng murakkab va e’tibordan chetda qolgan hollarda qalqonsimon bezning bir qsimini yoki uni butunlay olib tashlash talab qilinadi. Shu bilan birga, hatto bir yoki bir nechta tugunlarni olib tashlashda ham dori-darmonlar bilan tiklanish zarurati mavjud.

Buqoq kasalligini davolashning muqobil usullaridan biri radioaktiv yoddan foydalanishdir. Bu eritma qalqonsimon bezning to’qimalarini yo’q qilish uchun ishlatiladi. Optimal dozani tanlash juda qiyin. Ushbu maqsad uchun qo’shimcha tahlillar amalga oshiriladi. Bunday amaliyot qo’llangach, birinchi yilda 25% odamlarda gipotireoz paydo bo’ladi. Ammo radioaktiv yod hozirgi vaqtda muqobil shakllari mavjud bo’lmagan yagona vositadir.

Buqoq (zob) ni oldini olish

Buqoq kasalligini oldini olish uchta shaklda amalga oshirilishi mumkin — ular ommaviy, guruh va individual bo’lishi mumkin. Eng samarali chora birinchisi hisoblanadi, u har bir shaxs iste’mol qiladigan mahsulotlarga kichik miqdorda yod qo’shish orqali amalga oshiriladi. Gap yodlangan tuz haqida bormoqda.

Ushbu usulning afzalliklari shundaki, bunday mahsulot juda arzon, biroq ta’sir samarasi aniq. Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko’ra, bunday profilaktik chora natijasida har yili buqoq kasalligining rivojlanishi 20%ga ​​kamaymoqda. Profilaktik ommaviy yodlash uchun boshqa mahsulotlar, masalan, non yoki suv ham ishlatiladi.

Buqoq kasalligini oldini olishda guruhli choralarni qo’llashda bu xastalikka chalinish xavfi yuqori bo’lgan shaxslar orasida yod preparatlarini ishlatish tushuniladi. Bu birinchi navbatda bolalar va o’smirlarni o’z ichiga oladi.

Fiziologik jihatidan eng yaqin shakl kaliy yodid bo’lib, u turli dozirovkalarda ishlab chiqariladi va muayyan algoritm bo’yicha ishlatiladi. Bunday oldini olish maqsadlari uchun yodga boy oziq-ovqat mahsulotlaridan foydalanish ham mumkin.

Buqoq shakllanishi uchun xavf guruhining alohida toifasi har qanday homiladorlik davrida bo’lgan ayollardir. Ularda ushbu komponentga eng yuqori talab mavjud bo’ladi — kuniga 200 mkg. Shu munosabat bilan homilador ayollar uchun alohida profilaktik choralarni amalga oshirish kerak. Bundan tashqari, homiladorlikni rejalashtirish bosqichida ayollarga tireoid holatini aniqlash tavsiya etiladi.

Kasallikni oldini olishda individual choralar ham yod preparatlarini qo’llashni anglatadi. Kerakli doza shaxsiy xususiyalar asosida, shuningdek yosh guruhiga qarab belgilanadi. Endokrinolog tavsiyasisiz bunday profilaktik choralarni mustaqil qo’llash tavsiya etilmaydi.

Ko’pchilik, kuniga yodga bo’lgan ehtiyojni o’zida yod saqlagan ayrim mahsulotlar bilan parhez tutish orqali bilan qoplash mumkinligiga amin. Biroq, bu 100% to’g’ri emas, chunki mavjud bo’lgan tanqislikni bartaraf etish uchun ratsionga muhim o’zgartirishlar kiritsh talab etiladi. Ikkinchidan, bunday o’zgarishlar juda qimmatga tushadi. Bunga qo’shimcha ravishda, yoddan foydalanishda qat’iy ravishda miqdorga e’tibor berish kerak. Nima bo’lganda ham, har qanday o’zgarish: ko’payishdan tortib to yetishmasligi endokrin bez va umuman salomatlik bilan bog’liq muammolarga olib keladi.

Shunday qilib, qalqonsimon bezning buqoq kasalligi eng ko’p uchraydigan sog’liq muammolaridan biridir. Bu holatni deyarli mutlaq davolab bo’lmaydi, shuning uchun doimiy ravishda profilaktik choralarni qo’llash va yoddan to’g’ri foydalanish zarur. Bu odatiy hayotiy faoliyat va sog’lig’ingizni saqlashga yordam beradi.

Brutsellyoz (lot. brucellosis), qora oqsoq — zoonoz infektsiya, kasallangan hayvonlardan odamlarga yuqadi va inson organizmining a’zolari va tizimlariga ko’plab shikast yetkazishi bilan tavsiflanadi. Mikroblar — bu kasallikning qo’zg’atuvchilari — 1886 yilda ingliz olimi Devid Bryus tomonidan aniqlangan. Olimning sharafiga mikroblar brutsella, ular chaqiradigan kasallik esa brutsellyoz deb nomlangan.

Brutsellyoz kasalligi haqida to

Brutsellyoz qo’zg’atuvchilari

Brutsellyoz sabablari va epidemologiyasi

Brutsellyozning qo’zg’atuvchilari — brucella avlodiga mansub, hujayra ichida parazitlik qila oladigan grammanfiy bakteriyalardir. Brutsellyozning 6 tur qo’zg’atuvchisi va 17 ta biovari aniqlangan. Odamlar uchun uchtasi patogen hisoblanadi:

  • Mayda shoxli mollar: echki, qo’ylar brutsellyozi qo’zg’atuvchisi (Brucella melitensis);
  • Yirik shoxli qoramollar: sigir brutsellyozi qo’zg’atuvchisi (Brucella abortus);
  • Cho’chqalar brutsellyozi qo’zg’atuvchisi (Brucella suis).

Ba’zi manbalarda itlar brutsellyozi qo’zg’atuvchilari (Brucella canis) ham inson uchun xavfli deb ko’rsatilgan.

Hayvonlar bakteriyalarni sut, siydik, amniotik suyuqlik orqali tarqatadi, shuningdek, Stomaxys calcitrans pashshasi ham brutsellyoz tashuvchisi hisoblanadi. Inson zararlanishi kasallik tashuvchi hayvonlar bilan bevosita kontakt qilishda yoki zararlangan oziq-ovqatlar — xom sut, pasterizatsiyalanmagan sutdan tayyorlangan pishloq iste’mol qilishda sodir bo’ladi.

Patogenez

Bakteriyalarning kirish darvozasi — terining, ovqat hazm qilish a’zolari va nafas yo’llarining shilliq qavati mikrojarohatlari hisoblanadi. Darvoza hududida va regionar limfa tugunlarining limfa yo’llarida hech qanday o’zgarish bo’lmaydi. Brutsellyozda limfadenopatiya yalpi hisoblanadi, bu mikroblarning gematogen tarqalishini ko’rsatadi. Ko’payishi va to’planishi limfa tugunlarida, ba’zan esa qonda sodir bo’ladi. Qo’zg’atuvchidan tozalanganidan keyin ham uzoq vaqt davomida organizmning sezilarli allergik reorganizatsiyasi, keskin sezilarli sekinlashgan tipdagi gipersezuvchanligi saqlanib qoladi. Brutsellyoz surunkali kechishga moyilligi bilan ajralib turadi. Kasallanishdan keyin immunitet shakllanadi, lekin uzoq saqlanmaydi (3-5 yildan so’ng qayta infektsiyalanish mumkin). Brutsellyozning klinik ko’rinishiga kasallikka sabab bo’lgan brutsella turi ham sezilarli darajada ta’sir ko’rsatadi. Brutsellyozning eng og’ir kechishi — melitensis, qolganlari kasallikning yengil shakllarga olib keladi.

Patologik anatomiya

Brutsellyoz bilan shikastlangan a’zolar va to’qimalar mikroskop ostida tekshirilganda, sil kasalligiga juda o’xshash xarakterli granulyomalar ko’rinadi, kamdan-kam hollarda esa kazeoz nekrozga uchraydi. Mustasnolik B. suis infektsiyasi bo’lib, unda ko’pincha abstsesslar kuzatiladi.

Brutsellyoz alomatlari va belgilari

Kasallikning inkubatsion davri 1-2 haftani tashkil etadi. Kasallik asta-sekin rivojlanadi va o’ziga xos xususiyatlarga ega emas. Ammo bemorlarda odatda to’rtta asosiy shikoyat mavjud:

  • Bo’g’imlardagi intervalli og’riqlar, ba’zida juda kuchli va azobli.
  • Uzoq subfebril (38 °C gacha) yoki to’lqinli tipdagi keskin ko’tarilish va pasayish ko’rinishida isitma.
  • Kuchli terlash, tanani ter qoplashi, ba’zida kechki terlash.
  • Keskin zaiflik va quvvatni yo’qotish.

Tizimli shikastlanishlar turli xil va deyarli barcha a’zolarga ta’sir qiladi. Bunda quyidagilar kuzatiladi:

  • Tayanch-harakat apparati. Septik monoartrit, tizza, tos-son, yelka-sakrolileal va to’sh-o’mrov birikmalarning assimetrik poliartriti, umurtqa osteomieliti, mialgiya;
  • Yurak. Endokardit, miokardit, perikardit, aorta ildizi abstsessi, tromboflebit, bunda endokardit ilgari o’zgarish bo’lmagan klapanlarda ham rivojlanishi mumkin;
  • Nafas olish tizimi.Bronxit va pnevmoniya;
  • Ovqat hazm qilish tizimi. Sariq kasalliksiz gepatit, anoreksiya va vazn yo’qotish;
  • Siydik-tanosil tizimi. Epididimit, orxit, prostatit, tuboovarial abstsess, salpingit, servitsit, o’tkir pielonefrit.
  • Markaziy asab tizimi.Meningit, ensefalit, meningoensefalit, mielit, serebral abstsesslar, Giyen-Barr sindromi, ko’rish nervi atrofiyasi, III, IV va VI juftning zararlanishi.
  • Limfa tugunlari, taloq. Limfadenit, taloqning kattalashishi
  • Ko’zlar. Keratit, shox parda yarasi, uveit, endoftalmit.

Brutsellyoz bilan kasallangan bemorlarda anamnezning va ayrim belgilar / shikoyatlarning taxminiy chastotasi (%)

Anamnez bemorlar %
Hayvonlar bilan kontakt 74
Yangi sut va pishloq iste’mol qilish 70
Xom jigar iste’mol qulish 29
Brutsellyozning oilaviy anamnezi 38
Alomat/shikoyat bemorlar %
Isitma 93
Varaja qilish, sovuq hissi 82
Terlash 87
Tarqoq og’riqlar 91
Kuchsizlik, zaiflik 95
Bel va boylamardagi og’riqlar 86
Artrit 40
Bosh og’rishi 81
Ishtaha yo’qolishi 78
Vazn yo’qotish 65
Qabziyat 47
Qorin og’rishi 45
Ich ketishi 7
Yo’tal 24
Epididimit/orxit 21
Terida toshma toshishi 14
Uyqu buzilishi 37
Kasalmand tashqi ko’rinish 25
Oqarib ketish 22
Limfadenopatiya 32
Splenomegaliya 25
Gepatomegaliya 19
Sariq kasallik 1
Markaziy asab tizimi
funktsiyasining buzilishi
4
Yurakda shovqin (endokardit) 3
Pnevmoniya 1

N. I. Ragoza brutsellyozning 4 fazasini ajratadi:

  • Kompensatsiyalangan infektsiya fazasi (birlamchi-yashirin);
  • Mahalliy shikastlanishlarsiz o’tkir sepsis bosqichi (dekompensatsiya);
  • Mahalliy shikastlanishlar shakllanishi bilan o’tkir osti va surunkali qaytalanuvchi kasallik fazasi (dekompensatsiya yoki subkompensatsiya);
  • Qoldiq hodisalar yoki ularsiz kompensatsiyaning tiklanish bosqichi.

Brutsellyozning klinik shakllari:

  1. Birlamchi-yashirin (latent) shakl;
  2. O’tkir-septik shakl;
  3. Birlamchi-surunkali metastatik shakl;
  4. Ikkilamchi-surunkali metastatik shakl;
  5. Ikkilamchi-yashirin shakl.

Birlamchi-latent (yashirin) shakli deyarli salomatlik holatidir. Organizmning himoya kuchlari zaiflashishi bilan u o’tkir-septik yoki surunkali metastatik shaklga aylanishi mumkin. Ba’zida mikrosimptomlar: periferik limfa tugunlarining biroz kattalashishi, ba’zan tana haroratini subfebril ko’rsatkichlargacha ko’tarilishi, jismoniy kuch ishlatishdada terlash ko’payishi kuzatiladi. Bemor o’zini sog’lom deb hisoblab, mehnatni davom ettiradi.

O’tkir-septik shakl isitma (39-40 °C), harorat egrisi to’lqinli, noto’g’ri (septik) tipli katta kundalik o’zgarishlar bilan, takroriy varaja va terlash bilan tavsiflanadi. Kishi o’zini yaxshi his qiladi (tana harorati 39 °C va undan yuqori bo’lganda kitob o’qish, shaxmat o’ynash, televizor tomosha qilish mumkin). Umumiy intoksikatsiyaning boshqa belgilari ham kuzatilmaydi. Bemorning hayotiga tahdid qilmaydi, hatto etiotropik davolashsiz ham sog’ayish bilan yakunlanadi. Limfa tugunlarining barcha guruhlari o’rta darajada kattalashgan, ba’zilari esa sezgir. Birinchi haftaning oxiriga kelib jigar va taloq kattalashadi. Umumiy qon tahlilida leykopeniya, ECHT oshmaganligi aniqlanadi. Asosiy farq — o’choqli o’zgarishlarning yo’qligi (metastazlar). Antibiotiklar bilan davolashsiz, isitma davomiyligi 3-4 hafta yoki undan ortiq bo’ladi.

Surunkali shakllari ba’zida o’tkir shaklni chetlab o’tib birdan rivojlanadi, ba’zan o’tkir-septik shakldan keyin biroz vaqt o’tgach. Klinikasi bo’yicha birlamchi va ikkilamchi surunkali metastatik shakllar farq qilmaydi. Farq — anamnezda o’tkir-septik shakl mavjudligi yoki yo’qligida. Klinikasi: uzoq muddatli subfebril isitma, zaiflik, asabiylashish kuchayishi, yomon uyqu, ishtahaning yo’qolishi, mehnat qobiliyatining pasayishi. Yalpi limfadenopatiya palpatsiya vaqtida yumshoq, sezgir yoki og’riqli. Kichik, juda zich, og’riqsiz, sklerozlangan limfa tugunlari (diametri 0,5-0,7 sm) qayd etiladi. Jigar va taloq kattalashadi. Buning fonida a’zolar shikastlanishi aniqlanadi, ko’pincha tayanch-harakat tizimi tomonidan, keyingi o’rinlarda asab va reproduktiv tizim.

Mushaklar va bo’g’imlardagi og’riqlar, asosan, yiriklarida, poliartrit, kasallikning yangi kuchayishida boshqa lokalizatsiyali metastazlar hosil bo’ladi. Periartrit, paraartrit, bursit, eksostozlar. Osteoporozlar qayd qilinmaydi. Bo’g’imlar shishadi, ularning harakatchanligi cheklanadi, ustki teri normal rangda bo’ladi. Harakatning cheklanishi va deformatsiyalar suyak to’qimalarining o’sib ketishi bilan bog’liq. Umurtqa shikastkanadi, ko’pincha kamar sohasida. Eriksen, Naxlas, Larrey, Djon-Ber alomatlari aniqlanadi.

Shikastlangan mushaklardagi miozitlar. Og’riq o’tmas, uzoq muddatli, ularning intensivligi ob-havoning o’zgarishi bilan bog’liq. Palpatsiya yordamida yanada og’riqli joylar aniqlanadi va mushaklarda turli shakl va o’lchamdagi og’riqli zichlanishlar seziladi. Kichik boldir, bilak, orqa va beldagi teri osti kletchatkasida fibrozit (sellyulit) aniqlanadi. O’lchami 5-10 mm dan 3-4 sm gacha, yumshoq, oval tuzilishga ega, og’riydigan yoki sezgir. Keyinchalik ular kichrayadi, butunlay so’rilib ketishi yoki sklerozga uchrab, uzoq vaqt davomida og’riqsiz kichik zich shakllanma bo’lib qolishi mumkin.

Asab tizimining shikastlanishida nevrit, polinevrit, radikulitlar rivojlanadi. Kamroq hollarda markaziy asab tizimi shikastlanadi (mielit, meningit, ensefalit, meningoansifalit) va ular uzoq, o’gir kechadi.

Erkaklar jinsiy tizimidagi o’zgarishlar — orxit, epididimit, jinsiy funktsiyaning pasayishi. Ayollarda salpingit, metrit, endometrit. Amenoreya kuzatiladi, bepushtlik rivojlanishi mumkin. Homilador ayollarda ko’pincha abort, o’lik tug’ilish, muddatidan oldin tug’ish, bolalarida tug’ma brutsellyoz qayd qilinadi.

Ikkilamchi-surunkali shakli xuddi shu kabi kechadi. Ikkilamchi yashirin shaklning birlamchi latent shakldan farqi — u ko’pincha manifest shaklga o’tadi (qaytalanadi).

Kechish shakllari

  • O’tkir — davomiyligi 3 oygacha;
  • O’tkir osti — davomiyligi 3-6 oy;
  • Surunkali — davomiyligi 6 oydan ortiq.

Brutsellyozni tashxislash

  • Anamnez ma’lumotlari: hayvon bilan aloqa qilish, termik ishlov berilmagan chorvachilik mahsulotlarini iste’mol qilish, bemorning kasbi, endemik o’choqlar.
  • Klinik tasvir.
  • Laboratoriya diagnostikasi:
    • Brutsellyoz bilan kasallanganlar orasida 50-70% hollarda ozuqa muhitiga qon ekish ijobiy natija beradi:
    • Rayt reaktsiyasi — 10-kuni ijobiy bo’ladi;
    • Kumbs reaktsiyasi — surunkali brutsellyoz tashxisi uchun;
    • 2-merkaptoetanol-aglyutinitli sinov;
    • Xeddlson reaktsiyasi;
    • Byurne teri sinamasi;
    • Brucella spp. DNK`sini nuklein kislotalarni amplifikatsiyalash usullari (PZR) yordamida aniqlash.

    Brutsellyozni davolash

    Antibiotiklar bilan davolash: Tetratsiklin, streptomitsin, doksisiklin, rifampitsin, gentamitsin preparatlaridan ikki yoki uchtasi — faqat o’tkir brutsellyozda, hujayra ichiga kiradigan preparatlar bilan birga (biseptol , netilmitsin). Odamlarda brutsellyozni davolashda eng samarali antibiotik ftorxinolonlar (siprofloksatsin, norfloksatsin, ofloksatsin) sanaladi, ularning eng samaralisi — fleroksatsin.

    Mumkin bo’lgan davolash sxemalari:

    • Doksitsiklin 45 kun + streptomitsin yoki gentamisin 14 kun;
    • Doksitsiklin + netilmitsin (ba’zi mualliflar eng samarali sxema deb hisoblashadi);
    • Doksitsiklin + rifampitsin;
    • Ftorxinolonlar + doksitsiklin yoki netilmisin yoki rifampitsin;
    • Monoterapiyada ftorxinolonlar;
    • Trimetoprim / Sulfametoksazol (Biseptol) + rifampitsin;

    Brutsellyoz 37-80% holatlarda surunkali shaklga o’tadi, ayniqsa kech yoki noto’g’ri davolansa.

    Oqibati

    Brutsellyoz kamdan-kam hollarda o’limga olib keladi. Hatto antibiotiklar paydo bo’lishidan oldinlari ham o’lim darajasi 2 foizdan oshmagan va asosan endokardit tufayli sodir bo’lgan. Biroq, brutsellyoz ko’pincha nogironlik bilan yakunlanadi. Asoratlarning jiddiyligi qo’zg’atuvchi turiga bog’liq. Brucella melitensis tomonidan chaqirilgan brutsellyoz eng og’ir oqibatlarga olib keladi. Nogironlikning sabablaridan biri — nevrologik buzilishlar, shu jumladan orqa miya shikastlanishi va paraplegiya. Meningoensefalit va streptomitsin bilan davolashning asoratlari sifatida neyrosensor qulog’i og’irlik rivojlanishlari qayd qilingan.


    Ботулизм таёқчаси анаэроб, яъни кислородсиз шароитда ўсадиган микроблар оиласига мансуб. Бу микроблар спора (қобиқ) ҳосил қилиш хусусиятига эга бўлгани сабабли ташқи муҳит таъсирларига жуда чидамли бўлиб, қайнатганда ҳам ўлмайди, 120 даража ҳароратда 30 дақиқада, спораси 20 фоизли зарарсизлантирувчи формалин таъсирида 24 соатда жонсизланиши мумкин. Бу микроб токсини меъда ва ичак шираси таъсирида ўз кучини йўқотмайди, у қонга сўрилиб, инсон организмини захарлайди. Ботулизм бактерияси ташқи муҳитда қуруқ шароитда, тупроқда узоқ йилларгача сақланади.

    Ботулизм касаллиги асосан уй шароитида тайёрланган дудланган балиқ ва гўшт, сабзавот ва мева консерваларини истеъмол қилиш оқибатида келиб чиқади. Аҳоли ўртасида ботулизм билан хасталаниш асосан ноябрь ойидан бошланиб, май ойигача, яъни уй шароитида тайёрланган консерва маҳсулотларини истеъмол қилиш даврида қайд этилади. Ботулизм билан касалланиш ҳоллари таҳлил қилинганда, асосан уй шароитида тайёрланган маринадланган бодринг, помидор, патиссон, қалампир, қўзиқорин, карам консервалари, бақлажон икраси ва дудланган балиқ каби маҳсулотларни истеъмол қилиш касаллик келиб чиқишига сабабчи бўлаётганлигини кўрсатмоқда.

    Касалликнинг клиник белгилари тўсатдан бошланиб, беморлар хасталик бошланган вақтини аксарият ҳолларда аниқ айтадилар. Ботулизм ҳолсизланиш, бош оғриғи, оғиз қуриши билан бошланади. Баъзида кўнгил айниши, қайт қилиш, бош айланиши ва 1-2 маротаба ичнинг суюқ кетиши каби касаллик белгилари қисқа вақт кузатилади. Бундан ташқари, тўш суяги ортида оғриқ кузатилиб, тез-тез кекириш пайдо бўлади.

    Шу ўринда оғриқ ва дамланиш ҳоллари ҳам учрайди. Қайт қилиш ва ич кетиши қисқа вақт давом этиб, неврологик белгилар бошланганидан сўнг одатда йўқолади. Ич кетиши тўхтаб, қабзият юзага келади, меъдадан озуқа моддаси эвакуацияси секинлашиб, ҳатто тўхтаб қолиши мумкин. Кўз олдида ''туман'', ''парда'' пайдо бўлиши, битта буюм иккита бўлиб кўриниши, кўз соҳасининг ҳаракати чекланиши, қорачиқлар кенгайиб, кўз қовоқларининг икки томонлама қисилиши, ютинишнинг қийинлашуви ёки умуман амалга ошмай қолиши, овоз ўзгариб пасая бориши ва тиниқлиги йўқолиши, оғир аҳволларда эса беморнинг гапига тушуниб бўлмаслик каби касалликнинг неврологик белгилари яққол намоён бўлади.

    Ботулизм билан касалланишнинг олдини олиш учун қ уйидаги оддий қ оидаларга қ атъий риоя қ илишни тавсия этамиз:

    1. Бозорларда ва а ҳ оли гавжум бўладиган жойларда фу қ аролар томонидан уй шароитларида тайёрлан иб, но қ онуний равишда сотилаётган , сифати кафолатланмаган дудланган гўшт ва бали қ ларни ҳ амда сабзавот-мева консерва ма ҳ сулотларини харид қ илманг . Шахсий хонадонларда тайёрланган бу каби маҳсулотлар касаллик келтириб чиқариши мумкинлигини унутманг;
    2. Ози қ -ов қ ат дўконидан гўшт, бали қ , қ ўзи қ орин ва сабзавот-мева консерва маҳсулотларини ҳамда дудланган гўшт ва бали қ маҳсулотларини харид қ илишдан олдин ушбу маҳсулотларнинг ёрли қ лари ва мувофи қ лик сертификатлари борлигига эътибор беринг;
    3. Дўконлар ва бозорлардан са қ лаш муддатлари ўтган, ёрли қ лари йў қ , идишларининг бутунлиги бузилган, қ оп қ о қ лари шишган, ҳамда мувофи қ лик сертификатига эга бўлмаган консерва маҳсулотларини асло харид қ илманг;
    4. Ўзингизда ёки я қ инларингизда касалликнинг ю қ орида қ айд этиб ўтилган аломатларини сезсангиз, зудлик билан энг я қ ин тиббий муассасага мурожаат этишни унутманг. Шифохонада ўз ва қ тида кўрсатилган малакали тиббий ёрдам беморнинг со ғ айиб кетишига имкон беради.

    М аҳмуд Шодиев , олий тоифали шифокор-эпидемиолог

    Читайте также: