Вич касалланганлар руйхати узбекистонда 2020 илга
Обновлено: 15.04.2024
ОИТВ (ВИЧ) - "Одам Иммунитет Танқислиги Вируси" маъносини билдиради. ВИЧ одам организмига тушган заҳоти уни “емиришни” бошлайди. ВИЧ - СПИД касаллигига олиб келадиган вирус.
ТОШКЕНТ, 11 дек — Sputnik. Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотига кўра, 2015 йилнинг 1 октябр ҳолатида, 31 миллион аҳоли сони қайд этилган мамлакатда ОИВ(ВИЧ) инфекциясини юқтирган кишилар сони 32 546 нафарни ташкил қилмоқда.
“Бу кўрсаткич кўпми ёки оз? Ушбу саволга жавоб олиш мақсадида Тошкент шаҳридаги Республика ОИТСга қарши кураш марказига мурожаат қилдик.
Марказ ходими Спутник-Ўзбекистон мухбирига бугунги кунда Ўзбекистонда ВИЧ-инфекциясига қарши кураш бўйича қандай чора-тадбирлар амалга оширилаётгани ҳақида батафсил сўзлаб берди.
ОИТВ (ВИЧ) — "Орттирилган Иммунитет Танқислиги Вируси" маъносини билдиради. ВИЧ одам организмига тушган заҳоти уни “емиришни” бошлайди. ВИЧ ОИТСкасаллигига олиб келадиган вирусдир. ОИТСга чалинган одам организми ўзини инфекциялардан ҳимоя қила олмайди, оқибатда у кўплаб касалликларга мойил бўлиб қолади, ва ниҳоят, бу касалликлар кишини ҳаётдан кўз юмишига олиб келади.
Ўзбекистонда ВИЧ вирусини юқтирганлар сони қанча?
Ўзбекистонда, ВИЧ вирусини юқтирган кишиларнинг сони бутун аҳоли сонига нисбатан 0,2 %ни ташкил қилади. Бу кўрсаткични бошқа давлатлар билан қиёслаганда, катта деб, ҳисобламайман. Мисол учун Европанинг ривожланган давлатларида бу кўрсаткич — 2 %ни ташкил қилади. Узоққа бормайлик, Украинани оладиган бўлсак, у ерда 1 %ни ташкил қилади, яъни ҳар юз минг аҳолидан 250 нафари(яъни 500 мингга яқин киши) ВИЧга чалинган. Россияда бу кўрсаткич – 0,64 %ни ташкил қилади, яъни 100 минг аҳоли сонига 444 киши. Ўзбекистонда ВИЧ-вирусига чалинганлар сони бошқа давлатларга қиёслаганда, ўн баробар кам, деб айтиш мумкин.
ВИЧ вирусини юқтирганлар асосан кимлар?
ВИЧ вируси қайд этилган беморлар орасида, асосан жинсий йўл орқали юқтирганлар кўпчиликни ташкил қилади. Кейинги йилларда, касаллик, четга бориб келаётганлар, асосан йигитлар орасида, нисбатан кўпайгани, рост. Шу, боис ҳукуматимиз томонидан юқумли касалликлар борасида алоҳида дастурлар қабул қилиниб, четга чиқиб келаётганлар орасида бу каби касалликларнинг олдини олиш борасида тадбирлар амалга оширилмоқда.
ВИЧ-вируси уни юқтирган одамда қандай намоён бўлади?
Одам ўртача 5-8 йил давомида, баъзида ундан ҳам узоқроқ муддат, ўзининг касалликка чалинганидан бехабар юриши мумкин. Баъзиларда бир йил ичида билинади. Ҳаммаси, касалликни юқтириб олган одамнинг иммунитетига боғлиқ. Агар инсон ВИЧни юқтирган вақтда иммунитети даражаси пастроқ бўлса, вирус қонга тушгандан кейин қисқа муддатда ўзини билдиради. Инсон соғлом турмуш тадбирларига амал қилса, касаллик ривожланиш муддати узоқлашади. Шу боис, ҳозирги кунда фуқароларнинг ВИЧга тестдан ўтиш тадбири мамлакатимизда кенг жорий этилмоқда. Йилига 3-3,5 миллион фуқаро ВИЧга текширувдан ўтади.
Фуқаролар ушбу Марказга ўз хоҳиши асосида мурожаат қилмоқдами?
Таъкидлаб ўтаман, бундай текширувлар, қонунларимизда белгилаб қўйилганидек, ихтиёрий тарзда амалга оширилади. Қолаверса, мамлакатимизда янги оила барпо этилаётган вақтда, ҳар иккала томон ҳам маълум касалликлар бўйича тиббий текширувдан ўтади. Бу касалликлар рўйхатида ОИТС ва ВИЧ ҳам бор. Бундан ташқари, қон донорлари мажбурий текширувдан ўтказилади. Дейлик, кимнингдир турмуш ўртоғида касаллик аниқланди, демак жуфтликнинг иккинчи аъзоси ҳам, албатта, текширувдан ўтиши керак.
Президент Ислом Каримов томонидан 2016-йил “Соғлом она ва бола” йили деб эълон қилинди. Нима деб ўйлайсиз, ВИЧ-вирусини юқтирган аёлдан соғлом бола дунёга келиши мумкинми?
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти тавсияларига асосан, биз ўзимизда маҳаллий ҳужжатларимизни ишлаб чиқарганмиз. Ҳомиладор аёлларнинг ҳаммаси тиббий текширувдан ўтказилади. ВИЧ-вирусини аниқлаш ҳомиланинг 14-16 ҳафталигида амалга оширилади. Агар инфекция мавжудлиги аниқланса, ушбу вирусга қарши профилактика ишлари олиб борилади. Ҳомиладор аёл махсус дориларни ичади. ВИЧ-вирусини юқтирган аёлга болани эмизиш таъқиқланади. Мана шу қоидаларга амал қилинса, бола 99 % ҳолатларда соғлом дунёга келишига эришилади. Яқин бир-икки йилда бу вируснинг онадан болага ўтишига бутунлай барҳам беришни режалаштирганмиз. Бунга эришамиз, деб умид қиламиз.
Ҳозирда ВИЧ-вирусига тест топшираётганлар, тестдан олдин ва кейин врач маслаҳатидан ўтмоқда. Бу нима дегани ва у қандай амалга оширилади?
Биз ўзбекларда сўз боши “ассалом”дан бошлангани каби, ВИЧ ва ОИТСга қарши кураш тадбирлари айнан маслаҳатдан бошланади. Тестдан олдинги маслаҳатда тестдан ўтувчига бунинг қандай фойдаси борлиги, ВИЧ ўзи нима ва у қандай юқиши мумкинлиги ҳақида маълумот берилади.
Киши розилиги билан қон намунаси олиб, текширилади. Тест натижаси хоҳ ижобий, хоҳ салбий бўлсин, тестдан кейинги врач консултацияси, албатта, амалга оширилади. Тест натижаси салбий бўлганда, яъни ВИЧ аниқланмаганда, натижа 100 % кафолатли бўлиши учун яна бир марта тест такрорланади.
Тест натижаси ижобий бўлганда, шахсга келгусида соғлом ҳаёт тарзини қандай давом эттириш тиббиёт ходими билан келишиб олинади. У Марказимиздаги ОИТСга қарши курашиш кабинетида доимий рўйхатда туриб, бепул дори-дармон ва тиббий ёрдам олиш ҳуқуқига эга эканлиги тушунтирилади. Ҳар олти ойда иммунитет даражаси ўрганилиб, агар зарурат бўлса, вирусга қарши махсус терапияни бошланади. Ва шу билан бир вақтда, шахс била туриб касалликни бошқаларга юқтириш, жиноий иш эканлиги ҳақида огоҳлантирилади.
Ёшларга нима деб маслаҳат берган бўлардингиз?
Бундай касалликларга қарши, биз ўзбекларда туғма иммунитет бор десам, ҳам бўлади. Маънавиятимизга амал қилсак, бу каби касалликдан ҳимояланган бўламиз. Ёшларга, турмуш ўртоғига вафодор бўлишни, гиёҳвандлик ва шунга ўхшаш иллатлардан узоқроқ юришни, умуман, соғлом турмуш тарзига амал қилишни маслаҳат бераман. Мана шунда, бу касалликдан биз ўзимизни ҳам, яқинларимизни ҳам сақлаган бўламиз. Батафсил маълумотни сайтимиздан олишингиз мумкин.
Суҳбат учун раҳмат.
Бутунжаҳон Соғлиқни сақлаш маълумотларига кўра, 2014 йилнинг охирига келиб дунё бўйича ВИЧ вирусини юқтирганлар сони 36,9 миллионни ташкил қилган. Бу йил яна 2 миллион киши ушбу вирусни ўзига юқтирган, 1,2 миллион киши ВИЧ билан боғлиқ касалликлар туфайли ҳаётдан кўз юмган.
ОИТС – вируслар иммун тизимининг зарарланиши натижасида янги касалликларнинг ва ёмон сифатли янги ҳосилаларнинг пайдо бўлиши билан характерланади.
Маълумки, бугунги кунда ушбу касаллик дунё бўйича “пандемия” тусини олмоқда. БЖТССТнинг 2002 йилдаги маълумотига кўра, ер юзида ОИВ/ОИТС билан касалланганлар 42 млн. кишини ташкил этади. Улардан 38,6 млн. катта ёшдагилар, 19,2 млн. аёллар, 3,4 млн. 15 ёшгача болалардир. 2002 йилнинг ўзида ОИТС хасталиги билан касалланган 3,1 млн. бемор вафот этди. Шу кунгача ОИТС хасталигидан вафот этганларнинг сони 25 млн. кишига етди. Бу рақамлар 13 йил олдинги рақамлар эди.
ОИТС хасталигининг аср вабосига айланаётганлигини эътиборга оладиган бўлсак, бу касаллик ҳақида бонг уришимиз, оммавий-ахборот воситаларида доимий равишда ёритиб боришимиз лозим. Бу ҳолатлар эса одамларни огоҳликка чорлайди. Шу йўл орқали касаллик тарқалишининг ва ёш болалар, аёллар, бегуноҳ жонларнинг ўлимининг олдини олишга ёрдам берамиз.
ОИТС қандай бошланган?
1980 йилнинг октябр ойидан 1981 йилнинг март ойигача Американинг Лос-Анжелес шаҳридаги учта шифохонада “Пневмоцист зотилжам” ташхиси билан бешта бемор даволанган. Бу касаллик жуда оғир ўтиши ва бу касалликни чақирувчи вируслар дориларга чидамлилиги билан бошқа касалликлардан ажралиб туради. Бу касаллик жуда кам учрайди, асосан чала туғилган чақалоқларда, иммун тизимининг пасайишга олиб келувчи дори воситалари қабул қилганларда ёки радионурлар таъсирига учраган одамларда ва саратон билан касалланган шахсларда аниқланади. Яъни, пневмоцистли зотилжам касаллиги пайдо бўлиши иммун тизимининг жиддий шикастланганини кўрсатади. Аниқланишича, ушбу беморларда иммун тизимининг сусайишига олиб келадиган бирон сабаб бўлмаган. Улар ёш бесоқолбозлар бўлган. Беморларнинг иммун тизими текширилиб кўрилганда лимфоцитлар сонининг кескин камайиб кетганлиги аниқланган. Касаллик белгилари асосида бу хасталик “Орттирилган иммунитет танқислиги синдроми” ОИТС деб номланган.
БУНИ БИЛАСИЗМИ?
ОИТС касаллигини юқтириб олиш хавфи бўйича аҳолининг айрим гуруҳи “хавфли гуруҳ”га киритилади. Ушбу “хавфли гуруҳ”га гиёҳвандлар, нотаниш шахслар билан пала-партиш жинсий алоқа қилувчилар, жинсий алоқа йўли билан юқадиган касалликларга чалинган шахслар киради. Аҳолининг бу гуруҳи жамиятда ўз хулқ-атворининг бузуқлиги туфайли ОИТС касаллигига кўпроқ дучор бўладилар ва касалликни тарқатиш хавфи ҳам жуда юқори бўлади.
КАСАЛЛИКНИ НИМА ҚЎЗҒАТАДИ?
ОИТС касаллигини вируслар қўзғатиб, мураккаб вируслар қатторига киради. ОИТС касаллиги ўта хавфли юқумли касалликлар тоифасига киради. Касалликнинг манбаи бемор ва одам иммунитет танқислиги вирусини ташиб юрувчи шахслар ҳисобланади.
КАСАЛЛИК ҚАНДАЙ ЮҚАДИ?
1.Жинсий алоқа йўли орқали-аёлдан эркакка, ёки эркакдан аёлга юқади.
2.Парентерал йўл орқали, яъни вирус билан зарарланган қон ва қон маҳсулотлари қуйилганда, ностерил шприцлар ва тиббий асбоб-ускуналардан фойдаланилганда, тери бутунлиги бузилиши билан кечадиган барча муолажаларда юқиши мумкин.
3.Вертикал йўл орқали, яъни ОИТС вирусини ташувчи онадан ҳомилага ёки чақалоққа туғруқ жараёнида ва туғилгандан сўнг она сути орқали юқиши мумкин.
БУНИ БИЛАСИЗМИ?
Эмизикли ёшдаги болалар ОИТС хасталиги билан хасталанган бўлса, онасига ушбу касалликни юқтирган ҳолатлар амалиётда аниқланилган. Уларнинг оғиз шиллиқ қаватида турли яралар бўлади. Натижада сўлаги қон билан аралашади. Бола она кўкрагини эмаётган вақтида тишлаши мумкин. Тишлаган соҳада эса жароҳатлар пайдо бўлади. Шу соҳадаги жароҳатга сўлак билан аралашган қондаги вирус тушади. Натижада боладаги касаллик онага ўтади.
КАСАЛЛИК БЕЛГИЛАРИ НИМАДАН ИБОРАТ?
Яширин давр – бир неча ойдан 10 йил ва ундан кўпроқ йилгача давом этиши мумкин. Бу босқичда ташхис фақат тахминий бўлиши мумкин. Бу даврда клиник белгилар бўлмайди ва ОИТС вирусига қарши антителлалар ишлаб чиқарилмайди. Хасталикка чалинган одамлар соппа-соғ, иш фаолияти бузилмаган, ўзини бемор деб ҳисобламайди. Бироқ, бу одамлар касалликнинг тарқалишида муҳим рол ўйнайди.
Белгиларнинг юзага чиқишида беморларнинг 30-50 % касаллик ўткир бошланиб, тана ҳарорати кўтарилади, ангина ёки фарингит белгилари кузатилади. Бўғимлар, мушаклар оғриши мумкин. Жигар, талоқ ва лимфа тугунларининг катталашиши кузатилади. Бу даврда бемор даволанишга муҳтож эмас. Аста-секин беморларда танадаги барча лимфа тугунларининг катталашуви, катталашган лимфа тугунлар орасидаги оғриқ кузатилади. Беморларнинг жинсий қобилияти ва иш фаолияти сақланган бўлади. Зарур бўлганда бемор амбулатор даволаниш билан чегараланади. Кейинги даврда беморнинг иммунитети кескин пасайиб кетганлиги боис, турли касалликлар келиб чиқади. Беморнинг аҳволи оғир бўлади. Масалан, сурункали гепатит, пневмония, камқонлик, сил, турли саратон касалликлари. Касалликнинг сўнгги босқичи, яъни терминал даврда оддий сўз билан айтганда, бемор ўлим тўшагида ётади. Аҳволи ўта оғир, озиб кетган, вақти-вақти билан тана ҳарорати кўтарилиб туради. Қондаги гемоглобин миқдори жуда пасайиб кетади. Бемор аҳволи кун-сайин оғирлашиб, ўлим билан тугайди.
ОИТС ҚАНДАЙ ТАШХИСЛАНАДИ?
Касалликда қонда вируслар топилиши ва умумий қон таҳлилидаги ўзгаришлар, иммун тизимидаги бузилишлар асосида ташхис қўйилади.
ОИТС ҚАНДАЙ ДАВОЛАНАДИ?
Ҳозирги даврда ОИТС касаллиги билан касалланган беморларни бутунлай тузалиши имконияти йўқлиги сабабли дааволашнинг мақсади беморнинг умрини узайтиришга ва унинг ҳаёт кечиришини яхшилашга қаратилган бўлиши лозим.
Бу даҳшатли хасталик кўплаб машҳурларни ҳам ҳаётдан олиб кетган.
*Фредди Меркьюри (1946-1991), инглиз мусиқачиси ва “Quееn” гуруҳининг солисти.
*Рок Хадсон (1925-1985), америкалик актёр, ОИТС га чалинганини ошкор этган илк машҳур инсон.
*Артур Эш (1943-1993), америкалик теннис устаси ва жамоат арбоби.
*Фрэнк Мур (1953-2002), америкалик рассом, ОИТСга қарши кураш тимсоли – қизил лента яратувчиси.
*Айзек Азимов (1920-1992), ёзувчи, кўплаб бастселлер асарлар муаллифи, юрагини операция қилаётган вақтда қон қуйишган, қондан ОИТС юқтириб олган.
ФАКТЛАР, РАҚАМЛАР…
*Тиббиёт тарихида ҳанузгача дунёнинг 5 қитъасини бир зумда қамраб олиб, доимий равишда ўсишга мойил касаллик аниқланилмаган.
*Ҳозирги кундаги маълумотларга кўра, дунё бўйича ОИТС билан касалланганларнинг сони 32,6 милионни ташкил этади.
*ОИТС вируси қонда, спермада, қиндан ажраладиган ажралмаларда, кўкрак сутида, кўз ёшларида мавжуд.
*Кўкрак сути ва кўз ёшларда вирус миқдори кўп бўлмайди.
ХУЛОСА ўрнида: Азизлар, бундай даҳшатли касалликка чалинмаслик учун соғлом ҳаёт тарзига риоя этайлик, ўзимизни ва болаларимизни турли хасталиклардан эҳтиёт қилайлик, саломатлигимизга беэътибор бўлмайлик, умрингиз узоқ бўлсин, қадрли инсонлар!
"ОИВ/ОИТС (ВИЧ/СПИД) вируси билан касалланган шахслар ишлаши ман этилган ишлар рўйхати ва касб турлари.
Ўзбекистон Республикаси Со ғ ли қ ни са қ лаш вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Ме ҳ нат вазирлиги ва Ўзбекистон Республикаси Касаба уюшма Федерацияси Кенгаши Қ АРОР Қ ИЛАДИЛАР:
1. ОИВ/ОИТС (ВИЧ/СПИД) вируси билан касалланган шахслар ишлаши ман этилган ишлар рўйхати ва касб турлари тасди қ лансин:
ТАШ Ҳ ИС ВА ДАВОЛАШ/ПРОФИЛАКТИК
МУОЛАЖАЛАР БИЛАН БО Ғ ЛИ Қ БЎЛГАН ИШЛАР:
Ош қ озон ва ўн икки бармо қ ли ичакни зонд билан текшириш ва ичакларни ювиш,
Жанне шприци билан ювиш,
Қ он ва биологик сую қ ликларни текшириш бўйича хизмат кўрсатиш муассасалари,
Тирик шахсларни суд-тиббиёт экспертизасидан ўтказиш,
Тиббиёт ва косметик асбобларни ювиш.
ТИББИЙ ЁРДАМ КЎРСАТИШ БЎЙИЧА ИШЛАР
Жаро ҳ ат, яраларни бо ғ лаш ва ювиш,
Куйган беморларга ёрдам кўрсатиш.
ТРАНСПЛАНТАЦИЯ ВА ХИРУРГИК ОПЕРАЦИЯЛАР
Тў қ има ва аъзолар,
Косметик ва пластик операциялар.
ХАЛ ҚҚ А ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ИШЛАРИ МУАССАСАЛАРИ
Янги ту ғ илган ча қ ало қ лар ва муддати етмай ту ғ илган ҳ амда о ғ ир беморларни парвариш қ илиш,
Мактабгача бўлган болалар билан ишлаш ва тарбиялаш.
ДОНОРЛИК, Қ ОН ВА Қ ОН МА Ҳ СУЛОТЛАРИНИ ТАЙЁРЛАШ
Қ он, унинг ма ҳ сулотлари ва бош қ а биологик сую қ ликлар,
ВАКЦИНА ВА ФАРМАЦЕВТИК МА Ҳ СУЛОТЛАР
ИШЛАБ ЧИ Қ АРИШ
Дори ма ҳ сулотлари,
Биома ҳ сулотлар ва косметик воситалар.
Қ ўл билан у қ алаш.
А Ҳ ОЛИГА КОММУНАЛ-МАИШИЙ ХИЗМАТ
Соч ва со қ ол олишлар,
КОНТАКТ СПОРТ ТУРЛАРИ
Шар қ она якка кураш,
2. ОИВ/ОИТС ВИЧ/СПИД билан зарарланган ишчилар ва беморлар ишлаб турган ташкилотида иш фаолиятини давом эттириш мумкин, лекин ю қ орида қ айд этилган касб ҳ унарларда ишлашлари та қ и қ ланади.
3. ОИВ/ОИТС ВИЧ/СПИД билан зарарланган ва беморлар ишлашларига йўл қ ўйган ташкилотларда жавобгарлик шу ташкилот ра ҳ барлари зиммасига юклатилади. Ўзбекистон Республикасининг "Одамни иммунитет тан қ ислиги вируси билан касалланишнинг олдини олиш тў ғ рисида"ги 1999 йил 19 августдаги Қонунни бузганлиги учун ташкилот ра ҳ барлари шахсан жавобгарликка тортилади.
4. Ўзбекистон Республикаси Со ғ ли қ ни са қ лаш вазирлиги шу қ арорни, барча со ғ ли қ ни са қ лаш муассасаларига, мактабгача тарбия муассасаларига, коммунал-маиший хизмат кўрсатиш муассасаларига ва спорт қ ўмиталарига етказиши юклантирилади.
Вазирлар Махкамасининг 16 ноябрдаги карори билан Ер участкалари олиб куйилиши ва олиб куйилаётган ер участкасида жойлашган кучмас мулк объектлари мулкдорларига компенсация бериш тартиби тугрисидаги низом тасдикланди, дея хабар килди Адлия вазирлиги матбуот хизмати.
ер участкасини олиб куйишга зарурат тугилганда биринчи навбатда хокимлик ёки инвестор ва мулкдорлар уртасида ОАВ иштирокида очик мухокама утказилади;хокимлик ёки инвестор томонидан дастлабки хисоб-китоблар амалга оширилади, шунингдек, компенсация бериш учун етарли ресурслар мавжудлиги урганилади;Коракалпогистон Республикаси Жукорги Кенгеси, халк депутатлари Кенгашлари томонидан ер участкаси олиб куйилишидаги фойда ва харажатлар урганиб чикилади, ресурслар етарли булганида хамда фойда ва харажатлардан устун келган такдирда ер участкасини олиб куйиш тугрисидаги карор кабул килинади. Хокимликлар ер участкаси олиб куйиш тугрисидаги карор кабул килишга ваколатли эмас;олиб куйилиши режалаштирилаётган ер участкасидаги кучмас мулклар бахоловчи ташкилот томонидан бахоланади;хокимлик ёки инвестор ва мулкдорлар уртасида компенсация тури, микдори ва бериш муддати келишилади ва ушбу келишув нотариал тартибда тасдикланади;хокимлик ёки инвестор томонидан мулкдорларга компенсация бериш ишлари амалга оширилади.
Келишилган компенсация берилмагунча кучмас мулклар бузиб ташланишига йул куйилмайди.
Мулкдорларга келишилган компенсация берилганидан сунг:
мулкдор томонидан кучмас мулк бушатиб берилади;хокимликлар томонидан кучмас мулкни бузиб ташлаш тугрисидаги карор лойихаси адлия органларига хулоса олиш учун юборилади;адлия органлари компенсация берилганлиги, уй-жойлар амалда тулик бушатилганлиги ва бошка холатларни урганади ва уз хулосасини хокимликларга такдим этади;адлия органларининг хулосаси ижобий булган такдирдагина кучмас мулкни бузиб ташлаш тугрисидаги карор кабул килинади.
Олиб куйиладиган ер участкасида жойлашган кучмас мулк объектларини бошка шахсга утказишга Келишув имзоланганидан сунг ташаббускорнинг ёзма розилик хати мавжуд булган такдирда ёки Келишув (Келишувда назарда тутилган тартибда, тарафларнинг розилиги билан ёки суд тартибида) бекор килинган холларда йул куйилади.
Бузиб ташланадиган кучмас мулк объектини сотиб олган мулкдор мазкур Низомга мувофик тузилган Келишувдан келиб чикувчи аввалги мулкдорнинг хукук ва мажбуриятлари буйича хукукий ворис хисобланади.
Ер участкалари олиб куйилиши, кучмас мулк объектларини бузиб ташлаш, фукароларни кучириш, шунингдек, компенсациялар беришда конун талаблари ижросини назорат килиш прокуратура органлари томонидан амалга оширилади.
Мазкур тартиб 2020 йил 1 январдан кучга киради.
Эслатиб утамиз, ер участкасини олиб куйиш тартибини бузганлик учун, шунингдек, ушбу тартибни бузиш натижасида кучмас мулкка зарар етказганлик учун маъмурий жавобгарликни кучайтириш ва жиноий жавобгарлик белгилаш буйича конун лойихаси ишлаб чикилган.
Биринчи босқичда ғалаба учун тўплаш керак бўлган овозлар миқдори. Акс ҳолда номзодлар сайловнинг иккинчи босқичида беллашади
Агар бирорта ҳам номзод 50%дан ортиқ овоз жамлай олмаса, энг кўп овоз тўплаган 2 номзод иккинчи турда беллашади
Сайлов участкаларида бўлган барча тиббий ниқобда бўлиши, ўзаро алоқаларни чеклаши, ижтимоий масофа сақлаши ҳамда санитайзерлардан фойдаланиши керак
Агар сайловчининг тана ҳарорати 37 градусдан юқори бўлса, у сайлов участкасига киритилмайди, лекин кўчма сайлов қутиси ёрдамида ташқарида туриб овоз беришга рухсат берилади
Ҳар бир сайлов участкасида камида бир нафар тиббий хизматчи навбатчилик қилади. У сайловчилар тана ҳароратини ўлчаш ва ниқоб тақишни текшириб туради
Сайлов участкасига, муддатидан олдин овоз бериш эҳтиёжи ва унинг сабаблари кўрсатилган ариза билан мурожаат қилиши керак бўлади
Муддатидан олдин овоз бериш учун белгиланган кунларнинг бирида сайлов участкасига келиб овоз бериш керак
Сайловдан камида 15 кун олдин ўзига энг яқин манзилда жойлашган сайлов комиссиясига ариза бериши керак ёки saylov.mfa.uz саҳифаси орқали рўйхатдан ўтиши керак.
Тошкент давлат Шарқшунослик институти кичик илмий ходими, илмий ходими, олим котиб, Шарқшунослик институти директори ўринбосари
• Халқ депутатлари маҳаллий кенгашлари аҳамиятини ошириш
• Мустақил ва адолатли суд тизимини яратиш
• Кам таъминланган аҳоли учун бепул ҳуқуқий ёрдамни кенгайтириш
• Сифатсиз маҳсулот ва асоссиз нарх ошириш учун жазони кучайтириш
• Ягона тергов органи — Тергов қўмитаси тузиш. Жазони ўташ муассасаларини Адлия вазирлиги бошқарувига ўтказиш
• Энг кам маош миқдори ва яшаш учун керак бўладиган маблағ тушунчаларини қонунга киритиш
• Турар жой нархини кескин тушириш ва ижтимоий ҳимояланмаган фуқароларни муниципал уй-жой билан таъминлаш
• Табиий газ ва электр билан биринчи навбатда ички истеъмолчиларни таъминлаш
• Барчани муносиб пенсия билан таъминлаш
• Икки ёшдан катта бўлган барча ёш болаларни мактабгача таълим билан таъминлаш
• Олий таълим квоталарини бекор қилиш
• 2030 йилга қадар илм-фан соҳасини молиялаштиришни ЯИМнинг 2%га етказиш
• 2030 йилга қадар Ўзбекистон озиқ-овқат хавфсизлик концепциясини ишлаб чиқиш
• Аёлларни қўллаб-қувватлаш ва оилани мустаҳкамлашга алоҳида эътибор бериш
• Иқтисодий рақобат — имкон қадар, давлат бошқаруви — керак бўлганда
• Иқтисодда монополиянинг барча турини йўқ қилиш, UzAuto Motors имтиёзларини камайтириш
• Аҳолининг даромадига қараб табақалаштирилган солиқ солиш тизимини жорий этиш
• Меҳнатга лаёқатли фуқароларни, энг кам яшаш харажатлардан 1,5 баравар кўп маош билан таъминлаш, уларнинг шахсий ташаббусларини рағбатлантириш
• Олис ва чекка ҳудудларга шифокор ва ўқитувчиларни жалб қилишни рағбатлантирадиган дастурлар татбиқ этиш
• Кам таъминланган фуқароларни бепул бирламчи тиббий ёрдам билан таъминлаш
• Барча фуқароларни минимал бепул ижтимоий хизматлар билан таъминлаш
• Қаровсиз болалар ва ёлғиз қолган кекса ёшли фуқароларга алоҳида эътибор бериш
• Ўрта муддатларда Ўзбекистонда камбағаллик даражасини икки баравар қисқартириш
• Иқтисоднинг инновацион соҳаларига молиявий ва солиқ имтиёзлари бериш
• Ижтимоий йўналтирилган иқтисодиётда давлатнинг тартибга солувчилик ролини янада мустаҳкамлаш
• Яшаш учун керак бўладиган энг кам маблағ тушунчасини қонунда белгилаш
• Импорт ўрнини босувчи ишлаб чиқаришни ривожлантириш мақсадида туман ва шаҳар инвестицион фондлари ташкил қилиш
• Саноат ипотекаси — тижорат банклари маблағлари эвазига корхоналар қуриш ва уларни тадбиркорларга кредит ёки лизинг шартномалари асосида бериш
• Озиқ-овқат ва ҳаёт учун муҳим маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича ҳар бир ҳудуднинг маҳаллий ривожланиш дастурини тузиш
• Иқтисодда тизимли ислоҳотлар, давлат қарзи ва сармоялар масаласини жамоатчилик билан муҳокама қилиш
• Кундалик эҳтиёж маҳсулотлари ва озиқ-овқат нархлари устидан Давлат ва Жамоатчилик назорати ўрнатиш
• Ижтимоий дўконлар яратиш, кам таъминланган фуқароларни озиқ-овқат билан таъминлаш давлат дастури тузиш
• Ижтимоий ҳимояга муҳтож кишилар учун арзон уй-жой қуришни қўллаб-қувватлаш
• Шаҳар ва бошқа аҳоли пунктларида яшил ҳудудларни кенгайтириш
• Давлат томонидан фуқароларга бепул бериладиган тиббий хизматлар ва дорилар рўйхатини тузиш
• Барча болаларни мактабгача таълим билан таъминлаш, инклюзив таълим тизимини ривожлантириш
• Аҳолининг кам таъминланган ва ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари учун кафолатланган ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш, судларда халқ вакиллари иштирокини таъминлаш
• Болалар боғчаларини давлат томонидан таъминлаш ва тарбиячилар маошини ошириш
• Ҳар бир ўқитувчининг маошини унинг рейтинги асосида белгилаш: дарс бериш даражаси қанча юқори бўлса, маош ҳам шунча юқори
• Иш стажи 10 йилдан ошган ўқитувчилар маошига 50% қўшимча тўлашва ўқитувчиларни 50 ёшида пенсияга чиқариш
• Олий таълим вазирлигини бекор қилиб, ОТМларда ўзини-ўзи бошқариш тизимини жорий этиш
• Партиялар рўйхатлари ва бир мандатли округлар бўйчиа парламент сайловлари ўтказиш
• Халқ депутатлари маҳаллий кенгашлари ролини кучайтириш ва ҳокимларга кенгаш раиси вазифасини эгаллашни таъқиқлаш
• Ягона Тергов Қўмитаси ташкил қилиш ва жазони ўташ муассасаларини Адлия вазирлиги тасарруфига ўтказиш
• Иқтисодни бошқаришда давлат ролини камайтириш, монополияларни бекор қилиш, хусусийлаштиришни кенгайтириш, жумладан коммунал хўжалик ва энергия манбаалари соҳасида ҳам
• Иқтисодий ва бошқа имтиёзларни фақат қонун асосида белгилаш, президент ва Ҳукумат қарорлари асосида эмас
• 2026 йилга қадар капитал ва солиқ амнистияси
• Иқтисодга исломий молиялаш элементларини киритиш
• Вояга етмаган болалари бўлган аёллар иш соатларини камайтириш
• Миллий урф-одат ва қадриятларга ҳурматсизлик учун жавобгарлик белгилаш
• Ўзбек тили мақомини мустаҳкамлаш — тил ўргатиш марказларига субсидия бериш
• ОАВни ҚҚСдан озод қилиш
• Ўзбекистоннинг ЖСТга киришини тезлаштириш
Тошкент ирригация ва Қишлоқ хўжалигини механизациялаш институти кичик илмий ходими, катта ўқитувчи, доцент
● Вазифа — 5 йилда ЯИМ миқдорини 1,6 баравар ошириб, камбағалликни камида 2 баравар камайтириш, 2030 йилда аҳоли жон бошига тўғри келадиган даромадни 4 минг долларга етказиш
⠀
● Макроиқтисодий барқарорликни таъминлаш, 2023 йил охирига қадар инфляция миқдорини 5%гача камайтириш, давлат қарзини ЯИМнинг 50−60%идан ошишига йўл қўймаслик
● 2022 йидан бошлаб туман бюджетининг камида 5%ини маҳаллий аҳоли таклифлари асосида уларнинг долзарб муаммоларини ҳал қилишга йўналтириш
● ЯИМда хусусий сектор улушини 80%га, экспортда 60%га етказиш
● 2023 йилдан бошлаб ҚҚС миқдорини 15%дан 12%га тушириш, 2022 йилдан бошлаб корхоналар мулки солиғини 2%дан 1,5%гача
● Турли соҳаларда монополиялар фаолиятини чеклаш, жумдан йўл қурилиши, иссиқлик таъминоти ва ободонлаштириш соҳаларида ҳам
● Жамиятда аёллар мавқеини ошириш, аёллар орасида ишсизликни камайтиришга алоҳида эътибор бериш
● Камбағалликка қарши кураш, кам таъминланган фуқаролар билан ишлаш, бепул тиббий хизматлар
● Қишлоқ хўжалигини қўллаб-қувватлаш, ушбу соҳада давлат бошқарув ролини камайтириш, экспортга йўналтирилган ишлаб чиқаришни қўллаб-қувватлаш, яйловларни тиклаш
● Мактабгача таълим билан 80%, олий таълим билан 50% аҳолини қамраб олиш
● Тиббиётни молиялашни икки баравар ошириш, хусусий тиббиёт улушини 25%га етказиш
● Ҳудудий ва маҳаллий инфратузилмани ривожлантириш: шаҳарларда 19 млн м2 замонавий уйлар қуриш, яшил ҳудудларни кенгайтириш
● Маҳалла ҳуқуқ ва ваколатларини кучайтириш, партиялар ролини ошириш, давлат хизматчиларини конкурс асосида танлаб олиш
● Хусусий нотижорат ташиклотларни давлат томонидан қўллаб-қувватлашни икки баравар ошириш
● Қонунчиликни эркинлаштириш: 10та ҳаракатни жиноий жавобгарликлар рўйхатидан чиқариш, юмшатувчи ҳолатлар сонини 10тадан 15тагача ошириш
● Давлат хизматчиларининг даромади ва мол-мулки декларацияларини босқичма-босқич жорий этиш
● Ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳолига бепул ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш
● ЖСТга аъзо бўлиш, ЕОИИга интеграцияни чуқурлаштириш, бошқа ҳамкор давлатлар билан алоқаларни ривожлантириш
Читайте также: