Дуне мамлакатпарида кар вирус тугадими

Обновлено: 18.04.2024

Koronavirusga chalingan bemorni uyda davolash va undan virus yuqtirib olmaslik bo‘yicha qanday ko‘rsatmalar mavjud?

Aytaylik, siz o‘zingizda koronavirus alomatlarini sezyapsiz yoki bu bo‘yicha aniq tashxis qo‘yilgach, uyda davolanishingizga to‘g‘ri kelyapti. Xo‘sh, bunday vaziyatda o‘zingiz va oilangiz uchun muhim bo‘lgan qanday ko‘rsatmalarga amal qilishingiz kerak? Qanday qilib infeksiya tarqalishining oldini olish mumkin? Mutaxassislarning bu boradagi tavsiyalari nimalardan iborat? Quyida ushbu savollar yuzasidan soha mutaxassislarining tegishli tavsiyalari beriladi.

Aslida, koronavirusni uyda individual harakatlar bilan davolash to‘g‘ri emas. Sipmtomlar darajasidan qat'i nazar, test natijasi musbat bo‘lsa, davolanish shifoxona sharoitida, bemorlar uchun ajratilgan maxsus xizmatlarda va izolyatsiya qilingan shifokor nazorati ostida amalga oshirilishi maqsadga muvofiq.

Koronavirus tashxisi qo‘yilganlarning aksariyatida yengil simptomlar kuzatilishi va ular uyda davolanishlari mumkin.

Shuningdek, alomatlar bir necha kun davomida namoyon bo‘lishi, virus bilan kasallangan odamlar taxminan bir hafta ichida o‘zlarini yaxshi his qilishlari mumkin. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti bemorni parvarish qiluvchilarga kasallik alomatlari boshlanganidan keyin 14 kun davomida (O‘zbekiston sanitariya-epidemiologiya nazorati davlat inspeksiyasi tomonidan bu muddat 10 kun etib belgilangan) uning sog‘lig‘i bilan bog‘liq o‘zgarishlarini kuzatib borishni tavsiya qiladi.

Koronavirusdan uyda davolanish simptomlarni yengillashtirishga qaratilgan bo‘lib, mazkur jarayon dam olish, suyuqlik iste'mol qilish va shifokor tomonidan tavsiya etilgan dorilarni vaqida qabul qilishni o‘z ichiga oladi.

Eng avvalo, bemor parvarishi uchun uyni izolyatsiya qilish bo‘yicha shifokorning tavsiyalariga qat'iy rioya qilish darkor. Ayni paytda bemorni parvarish qilish sizning sog‘lig‘ingizga qanday ta'sir qilishi mumkinligini ham ko‘rib chiqishingiz lozim. Agar siz xavf guruhiga kiradigan yoshda bo‘lsangiz yoki surunkali kasallik (masalan, yurak yoki o‘pka kasalligi yoki diabet)ga chalingan bo‘lsangiz, virus yuqtirib olishingiz xavfi ancha yuqori bo‘ladi. Bunday holatda siz o‘zingizni bemordan uzoq tutishingiz, unga g‘amxo‘rlik qilish uchun esa boshqa kishini qo‘yishingiz lozim bo‘ladi.

Masalan, Turkiyada ham test natijasi musbat chiqqan, ammo yuqori harorat va nafas qisishi kabi og‘ir alomatlar kuzatilmayotgan bemorlar uy sharoitida davolanmoqda. Chunonchi, Sog‘liqni saqlash vazirligi ilmiy qo‘mitasi a'zosi professor-doktor Alpay Azap Anadolu Agency nashriga bergan ma'lumotlarida koronavirusning yengil holatlarini uyda davolash ilmiy jihatdan to‘g‘riligini aytdi. U koronavirus holatlarining aksariyati yengil alomatlar bilan kechayotganini ta'kidlagan.

Doktor Alpay Azap koronavirusga chalingan bemorlarning kasalxonada davolanish mezonlari haqida ham izoh berdi. Turkiya sog‘liqni saqlash vazirligi qarorlariga ko‘ra, quyidagi guruhlarga mansub bemorlarni shifoxonada davolash maqsadga muvofiq hisoblanadi:

Immunitet tizimi zaif bemorlar;
Og‘ir pnevmoniya alomati borlar;
Laboratoriya natijalari kasalligi og‘ir ekanini ko‘rsatgan bemorlar;
Intensiv xavf guruhiga kiritilganlar.

Favqulodda vaziyatlar

Kasallik og‘irlashishi yoki alomatlar kuchayishi jarayonini diqqat bilan kuzatib borish kerak. Agar alomatlar yomonlashsa yoki biror favqulodda vaziyat belgilari, shu jumladan, quyidagi hollar kuzatilsa, darhol shifokorga murojaat qilish kerak:

nafas qisilishi;
doimiy ko‘krak og‘rig‘i yoki ko‘krakdagi bosim hissi;
lab yoki yuzning ko‘kimtir tusga kirishi;
yuqori harorat.

Tibbiy tavsiyalar

Agar siz o‘zingizni kasal his qilsangiz, dam olishingiz, ko‘proq suyuqlik ichishingiz va to‘yimli ovqat iste'mol qilishingiz kerak. Oila a'zolaringizdan alohida xonada turing va iloji bo‘lsa, alohida hammomdan foydalaning. Tez-tez aloqa qiladigan sirtlarni tozalang va dezinfeksiya qiling.

Shifokor tomonidan tavsiya etilgan dori-darmonlarni muntazam ravishda o‘z vaqtida qabul qiling. Tavsiya qilinmagan boshqa dori-darmonlarni ishlatmang.

Unutmang, bemor yotgan xonaga kirgan kishilar albatta niqob taqishi, xonani tark etgach esa niqobini tashlab yuborishi kerak.

Uydagi har bir kishi sog‘lom turmush tarzini olib borishi lozim. Siz ham sog‘lom ovqatlanish va uyqu rejimiga rioya qiling, harakat qiling.

Psixologik tavsiyalar

Og‘ir damlarda, ayniqsa, bolalar kattalarning ko‘proq mehr va e'tibor ko‘rsatishiga muhtoj bo‘ladi. Tang vaziyatlarda qayg‘u va stressni boshdan kechirish tabiiy hol. Bunday paytlarda do‘stlaringiz va oilangiz bilan telefon yoki internet orqali muloqot qilish foydali bo‘lishi mumkin.

Umumiy tavsiyalar:

Tuzalguningizga qadar ishxona, maktab va jamoat joylaridan uzoqroq turing;
Jamoat transportidan foydalanishdan saqlaning;
Iloji boricha oila a'zolaringiz va boshqa odamlardan uzoqroq turing (kamida 2 metr masofa);
Havo aylanishi uchun oynalarni oching;
Uyingizdagi umumiy foydalanish joylaridan imkon qadar kamroq foydalanishga harakat qiling;
Oshxona va boshqa umumiy foydalanish joylarni tez-tez shamollatib turing;
Siz uchun ajratilgan alohida xonaning eshik tutqichlarini, chiroq yoqish tugmalarini har kun tozalang;
Idish-tovoq, sochiq va choyshab kabi shaxsiy uy buyumlaringizni kim bilandir birga ishlatishdan saqlaning;
Boshqalarning yonida niqob taqing. Niqobingizni har kuni, iloji bo‘lsa, har ikki soatda almashtiring;
Niqob taqmagan payt yo‘talganingizda yoki aksirganingizda og‘zingiz va burningizni ro‘molcha yoki tirsakning ichki qismi bilan yopganingizga mutlaq ishonch hosil qiling. Foydalangan ro‘molchangizni va ust kiyimlaringizni albatta yuving;
Kamida 20 soniya davomida qo‘lingizni sovunlab yuving yoki eng kamida 60 foiz spirt tarkibli qo‘l sanitariya vositasidan foydalaning.

Har qanday sharoitda ham hayotingiz o‘zingiz va yaqinlaringiz uchun nihoyatda qadrli ekanini aslo unutmang!

Bemordan virus yuqtirib olmaslik bo‘yicha tavsiyalar:

Koronavirus tashxisi qo‘yilgan bemorga qarovchi shaxs o‘zini o‘zi himoya qilishi uchun Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti quyidagilarni tavsiya qiladi:

1. Qo‘llaringizni toza va yuzingizdan uzoqroq tuting
Qo‘lingizni, ayniqsa, yaqin aloqadan so‘ng, shuningdek, bemorning xonasida bo‘lganingizda sovun bilan 20 soniya davomida yuving yoki kamida 60 foizli spirt tarkibli qo‘l sanitariya vositasidan foydalaning. Ko‘zlaringizga, burningizga va og‘zingizga tegmaslikka harakat qiling.

2. Yuz niqobi taqing
Bemor yotgan xonaga niqob taqqan holda kiring. Niqobingizning old qismiga tegmang. Kasal odamdan kamida 2 metr masofada turing. Agar niqobingiz ho‘l yoki iflos bo‘lsa, uni toza va quruq niqob bilan almashtiring. Ishlatilgan niqoblardan qayta foydalanmang. Niqobni almashtirgandan keyin qo‘llaringizni yuving.

3. Uyni tez-tez tozalab turing
Har kuni stollar ustini, eshik tutqichlarini, umuman, tez-tez teginiladigan yuzalarni tozalashda spreylardan yoki salfetkalardan foydalaning. Bemorning izolyatsiya qilingan xonasini va hammomini tozalashdan saqlaning. Agar tozalash zarurati tug‘ilsa, shaxsiy himoya vositalaridan, masalan, niqob va qo‘lqoplardan foydalaning va bu jarayondan so‘ng uni to‘g‘ri shaklda yechib, alohida chiqindi qutisiga tashlang. Shundan keyin qo‘lingizni yuvishni unutmang. Bemor foydalanadigan choyshab va buyumlarni alohida joyda saqlang va imkon qadar kuttirmasdan tezroq yuving.

4. Kir yuvishga e'tibor bering
Bemorning kirlangan liboslarini har doim bir xil kir yuvish vositasidan foydalangan holda yuving. Yuvilgan narsalarning yaxshi quriganiga ishonch hosil qiling. Bemorning kir bo‘lgan kiyimlarini bir marta qo‘llaniluvchi qo‘lqop kiygan holda oling va ularni tanangizdan uzoqda tuting. Qo‘lqopni yechgach, qo‘llaringizni yuving. Nopok qo‘lqoplar va niqoblarni alohida chiqindi qutisiga tashlang va uyda uni juda ko‘p ushlab turmaslikka harakat qiling.

5. Bemorning tanasidan chiqqan suyuqliklar bilan bevosita aloqa qilishdan saqlaning
So‘lak, burun suyuqligi, najas, siydik yoki boshqa tana chiqindilari bilan ishlash jarayonida bir martalik qo‘lqopdan va yuz niqobidan foydalaning. Qo‘lqop va niqobni yechishdan oldin va keyin qo‘lingizni yuving. Niqob va qo‘lqoplaringizni qayta ishlatmang.

6. Uyingizga mehmon chaqirmang
Bemor to‘liq tuzalmaguncha va koronavirus alomatlari to‘liq yo‘qolmaguncha uyingizda mehmon qabul qilmang.

Izolyatsiyani yakunlash
Koronavirus bilan kasallangan bemorlarni uyda izolyatsiya qilish jarayoni quyidagi hollardan so‘ng yakunlanishi mumkin:

Isitmani tushiradigan dori-darmonlarsiz uch kun to‘liq isitmasiz holda kechirilganda;
Boshqa alomatlar kuzatilmaganda;
Alomatlar paydo bo‘lgandan keyin kamida 14 kundan so‘ng (O‘zbekiston sanitariya-epidemiologiya nazorati davlat inspeksiyasi tomonidan bu muddat 10 kun etib belgilangan).

Albatta, bemor odatiy hayot tartibiga qaytgandan keyin ham umumiy standart himoya choralarini ko‘rishda davom etishi lozim.

Stress bilan kurashish
Sizga bu jarayonda ruhiy dalda kerak bo‘lishi mumkin. Telefon qo‘ng‘irog‘i, raqamli aloqa yoki videokonferensiyalar orqali boshqalar bilan aloqada qoling. Tashvishlaringizni o‘rtoqlashing. Koronavirusga oid yangiliklarni ko‘p tinglash, o‘qish va tomosha qilishdan saqlaning. Dam oling, mutolaa, film tomosha qilish yoki onlayn o‘yin o‘ynash kabi qiziqarli mashg‘ulotlarga e'tibor qarating.

Koronavirusga chalingan yaqinlaringizning parvarishi bilan shug‘ullanayotganingizda kuchli stressni his qilishingiz mumkin. Chunki siz bir paytning o‘zida nafaqat o‘z sog‘lig‘ingiz, balki bemor yaqiningizning sog‘lig‘i haqida ham qayg‘urasiz. Bu sizning ovqatlanish, uxlash va konsentratsiya qilish qobiliyatingizga, shuningdek, agar mavjud bo‘lsa, surunkali kasallik bilan bog‘liq muammolaringizga ta'sir qilishi mumkin. Bundan tashqari, spirtli ichimlik va tamaki kabi mahsulotlarini iste'mol qilish bu jarayonda kuchayishi mumkin. Agar sizning ham ahvolingiz yomonlashsa, shifokor-mutaxassisga murojaat qiling.

O‘zingizga g‘amxo‘rlik qilish uchun quyidagi amallarni bajaring:

Dush qabul qilish va kiyinishni o‘z ichiga olgan kundalik tartibingizni saqlang;
Koronavirus yangiliklaridan, shu jumladan, ijtimoiy tarmoqlardan tanaffus oling;
Sog‘lom ovqatlaning va yetarli miqdorda suv iste'mol qilayotganingizga ishonch hosil qiling;
Jismoniy mashqlar bajaring;
Ko‘p uxlang;
Spirtli ichimliklar iste'mol qilishdan saqlaning;
Chuqur nafas olish mashqlarini bajaring va meditatsiya qiling;
Yoqimli ishlarga e'tibor qarating;
Boshqalar bilan bog‘laning va o‘zingizni qanday his qilayotganingizni ayting.

Unutmang, o‘zingizga g‘amxo‘rlik qilishingiz stressni yengishingizda, yaqinlaringizning tezroq sog‘ayib ketishi va ularni qo‘llab-quvvatlashda yordam beradi.

Илк бора COVID-19 ҳақидаги хабарлар 2019 йилнинг декабрь ойида тарқала бошлади. Афсуски, касалликнинг қурбони миллионлаб инсонларни ташкил этса-да, шифокорлар вирусни юқтириб олган организмда аниқ содир бўлиши мумкин бўган ҳолатлар ҳақида тўлиқ маълумотга эга эмас.

Маълумотларга кўра, беморларнинг аксарияти, деярли 90 фоиздан кўпроғида касаллик аломатсиз ёки шамоллаш, гриппга ўхшаш кўринишга эга. Вирус фақатгина кекса одамлар учун эмас, балки ҳар қандай сурункали касалликдан азият чекадиганлар учун ҳам анча хавфли ҳисобланади. Эҳтимол, коронавирус билан зарарланганлар унга осонгина сабр қилиши мумкиндир, аммо вирус танага қандай таъсир ўтказади, инфекция юқтириб олган пайтда ёки ундан оғир аҳволда нима бўлишини билиб қўйиш жуда муҳим.

Тўғри, вируснинг асосий аломатлари – иситма, йўтал, нафас қисилиши маълум, аммо улар кўплаб бошқа вирусли касалликлар, шу жумладан, гриппда ҳам кузатилади. Шу туфайли коронавирус билан боғлиқ бўлган бошқа фактлар ҳақида ҳам қўшимча маълумотга эга бўлиш зарар қилмайди.

Коронавирус қандай қилиб инфекция келтириб чиқаради?

Вирус йўталиш ёки акса урганда ҳавога тушадиган намлик микроқисмлари орқали тарқалади. Зарралар эса танага оғиз, бурун ёки кўзнинг шиллиқ пардаси орқали киради. Вирусли зарралар бир зумда бурун йўллари, томоқнинг шиллиқ пардалари ва ҳужайралардаги ўзига хос рецепторга ёпишиб олади.

Бундан ташқари, вирус юзасига бириктирилган оқсил парчаланади ва ҳужайра мембранасида жойлашади, бу эса вируснинг генетик материалининг инсон ҳужайраларига кириб боришига имкон беради. Ушбу генетик материал ҳужайрани ўзига мослаштириб олади. Энди у аввалги вазифасини вирусни кўпайтиришга ва яратишга ёрдам беришга алмашади.

Қандай қилиб бу жараён нафас олишда муаммолар пайдо қилади?

Вирус танада кўпайгани сари бошқа ҳужайраларга ҳам юқади. Томоқ оғриғи ва қуруқ йўтал пайтида томоқ қисмидаги ҳужайралар биринчи бўлиб азият чекади. Борган сари бронх ва бошқа аъзоларга ҳам жойлашади. Ҳужайралар ўпкага етиб борганда, шиллиқ пардалар яллиғланади. Яллиғланиш ўпкага зарар етказмаслиги учун қонни етарли миқдорда кислород билан таъминлаш ва карбонат ангидридни олиб ташлаш учун кўпроқ ҳаракатда бўлиш лозим. Шундай вазиятда ўпка асосий вазифасига эътиборсиз бўлса, унинг ўзига жуда қийин бўлади. Бундай ҳолларда ўпкада шиш пайдо бўлади, бу эса кислороднинг қон оқимига киришини қийинлаштиради, ўпка ҳудудларини суюқлик, йиринг ва ўлик ҳужайралар билан тўлишига олиб келади.

Пневмония бошланади

Айрим беморларда нафас олиш органлари шу қадар қаттиқ зарарланадики, эндиликда улар нафас етказиб беришга дош беролмайди. Энг ёмони, ўпкада кўп миқдорда суюқлик йиғилиб, нафас қисилиши синдроми ривожланади ва беморнинг нафас олиши учун ҳар қандай даволаш усуллари ёрдам бермаслиги мумкин, бу эса ўлим ҳолати билан якунланади.

Вирус ўпкага тушганда қандай ҳодиса юз беради?

Хитойда коронавирус билан касалланган беморлар ҳақидаги хабарларни синчковлик билан ўрганиб чиққан Чикаго университети тиббиёт факультети профессори, доктор Шу-Юань Сяонинг сўзларига кўра, вирус ўпканинг периферик ҳудудларини зарарлайди. Юқори нафас йўллари, трахея ва бошқа марказий ҳаво йўлларига етиб бориш учун бироз вақт керак бўлади, эҳтимол шу сабабдан коронавирус эпидемияси бошланган Уханда дастлабки ҳолатлар ўз вақтида аниқланмаган.

Аслини олиб қараганда, эпидемиянинг бошида қўлланган синов режими ҳар доим ҳам ўпкада инфекция бор ёки йўқлигини аниқлай олмас эди, шунинг учун баъзи беморлар даволанилмасдан уйига қайтариб юборилган.

Вирус фақат ўпкани зарарлайдими?

Вирус фақат ўпкани зарралайдими, деган саволларга шифокорлар йўқ деб жавоб берди. Вирус асосан, ўпкада тўпланишига қарамай, у ошқозон-ичак йўли ҳужайраларига юқиб, шиллиқ пардалар орқали тарқалиши мумкин.

Шунинг учун айрим беморларда диарея ёки ошқозон бузилиши каби аломатлар ҳам кузатилиши мумкин. Бундан ташқари вирус қон оқимига ҳам кириши мумкин. Шунингдек, шифокорлар вирус юрак, буйрак, жигарга ҳам кириб, шу орқали органларга зарар еткаши мумкинлиги маълум қилди. Иммунитет тизимининг фаол ишлаши туфайли ҳосил бўлган яллиғланиш органларни ҳам ишдан чиқариши мумкин.

Коронавирусга чалинган беморни уйда даволаш ва ундан вирус юқтириб олмаслик бўйича қандай кўрсатмалар мавжуд?

Айтайлик, сиз ўзингизда коронавирус аломатларини сезяпсиз ёки бу бўйича аниқ ташхис қўйилгач, уйда даволанишингизга тўғри келяпти. Хўш, бундай вазиятда ўзингиз ва оилангиз учун муҳим бўлган қандай кўрсатмаларга амал қилишингиз керак? Қандай қилиб инфекция тарқалишининг олдини олиш мумкин? Мутахассисларнинг бу борадаги тавсиялари нималардан иборат? Қуйида ушбу саволлар юзасидан соҳа мутахассисларининг тегишли тавсиялари берилади.

Аслида, коронавирусни уйда индивидуал ҳаракатлар билан даволаш тўғри эмас. Сипмтомлар даражасидан қатъи назар, тест натижаси мусбат бўлса, даволаниш шифохона шароитида, беморлар учун ажратилган махсус хизматларда ва изоляция қилинган шифокор назорати остида амалга оширилиши мақсадга мувофиқ.

Коронавирус ташхиси қўйилганларнинг аксариятида енгил симптомлар кузатилиши ва улар уйда даволанишлари мумкин.

Шунингдек, аломатлар бир неча кун давомида намоён бўлиши, вирус билан касалланган одамлар тахминан бир ҳафта ичида ўзларини яхши ҳис қилишлари мумкин. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти беморни парвариш қилувчиларга касаллик аломатлари бошланганидан кейин 14 кун давомида (Ўзбекистон санитария-эпидемиология назорати давлат инспекцияси томонидан бу муддат 10 кун этиб белгиланган) унинг соғлиғи билан боғлиқ ўзгаришларини кузатиб боришни тавсия қилади.

Коронавирусдан уйда даволаниш симптомларни енгиллаштиришга қаратилган бўлиб, мазкур жараён дам олиш, суюқлик истеъмол қилиш ва шифокор томонидан тавсия этилган дориларни вақида қабул қилишни ўз ичига олади.

Энг аввало, бемор парвариши учун уйни изоляция қилиш бўйича шифокорнинг тавсияларига қатъий риоя қилиш даркор. Айни пайтда беморни парвариш қилиш сизнинг соғлиғингизга қандай таъсир қилиши мумкинлигини ҳам кўриб чиқишингиз лозим. Агар сиз хавф гуруҳига кирадиган ёшда бўлсангиз ёки сурункали касаллик (масалан, юрак ёки ўпка касаллиги ёки диабет)га чалинган бўлсангиз, вирус юқтириб олишингиз хавфи анча юқори бўлади. Бундай ҳолатда сиз ўзингизни бемордан узоқ тутишингиз, унга ғамхўрлик қилиш учун эса бошқа кишини қўйишингиз лозим бўлади.

Масалан, Туркияда ҳам тест натижаси мусбат чиққан, аммо юқори ҳарорат ва нафас қисиши каби оғир аломатлар кузатилмаётган беморлар уй шароитида даволанмоқда. Чунончи, Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий қўмитаси аъзоси профессор-доктор Алпай Азап Anadolu Agency нашрига берган маълумотларида коронавируснинг енгил ҳолатларини уйда даволаш илмий жиҳатдан тўғрилигини айтди. У коронавирус ҳолатларининг аксарияти енгил аломатлар билан кечаётганини таъкидлаган.

Доктор Алпай Азап коронавирусга чалинган беморларнинг касалхонада даволаниш мезонлари ҳақида ҳам изоҳ берди. Туркия соғлиқни сақлаш вазирлиги қарорларига кўра, қуйидаги гуруҳларга мансуб беморларни шифохонада даволаш мақсадга мувофиқ ҳисобланади:

Иммунитет тизими заиф беморлар;
Оғир пневмония аломати борлар;
Лаборатория натижалари касаллиги оғир эканини кўрсатган беморлар;
Интенсив хавф гуруҳига киритилганлар.

Фавқулодда вазиятлар

Касаллик оғирлашиши ёки аломатлар кучайиши жараёнини диққат билан кузатиб бориш керак. Агар аломатлар ёмонлашса ёки бирор фавқулодда вазият белгилари, шу жумладан, қуйидаги ҳоллар кузатилса, дарҳол шифокорга мурожаат қилиш керак:

нафас қисилиши;
доимий кўкрак оғриғи ёки кўкракдаги босим ҳисси;
лаб ёки юзнинг кўкимтир тусга кириши;
юқори ҳарорат.

Тиббий тавсиялар

Агар сиз ўзингизни касал ҳис қилсангиз, дам олишингиз, кўпроқ суюқлик ичишингиз ва тўйимли овқат истеъмол қилишингиз керак. Оила аъзоларингиздан алоҳида хонада туринг ва иложи бўлса, алоҳида ҳаммомдан фойдаланинг. Тез-тез алоқа қиладиган сиртларни тозаланг ва дезинфекция қилинг.

Шифокор томонидан тавсия этилган дори-дармонларни мунтазам равишда ўз вақтида қабул қилинг. Тавсия қилинмаган бошқа дори-дармонларни ишлатманг.

Унутманг, бемор ётган хонага кирган кишилар албатта ниқоб тақиши, хонани тарк этгач эса ниқобини ташлаб юбориши керак.

Уйдаги ҳар бир киши соғлом турмуш тарзини олиб бориши лозим. Сиз ҳам соғлом овқатланиш ва уйқу режимига риоя қилинг, ҳаракат қилинг.

Психологик тавсиялар

Оғир дамларда, айниқса, болалар катталарнинг кўпроқ меҳр ва эътибор кўрсатишига муҳтож бўлади. Танг вазиятларда қайғу ва стрессни бошдан кечириш табиий ҳол. Бундай пайтларда дўстларингиз ва оилангиз билан телефон ёки интернет орқали мулоқот қилиш фойдали бўлиши мумкин.

Умумий тавсиялар:

Тузалгунингизга қадар ишхона, мактаб ва жамоат жойларидан узоқроқ туринг;
Жамоат транспортидан фойдаланишдан сақланинг;
Иложи борича оила аъзоларингиз ва бошқа одамлардан узоқроқ туринг (камида 2 метр масофа);
Ҳаво айланиши учун ойналарни очинг;
Уйингиздаги умумий фойдаланиш жойларидан имкон қадар камроқ фойдаланишга ҳаракат қилинг;
Ошхона ва бошқа умумий фойдаланиш жойларни тез-тез шамоллатиб туринг;
Сиз учун ажратилган алоҳида хонанинг эшик тутқичларини, чироқ ёқиш тугмаларини ҳар кун тозаланг;
Идиш-товоқ, сочиқ ва чойшаб каби шахсий уй буюмларингизни ким биландир бирга ишлатишдан сақланинг;
Бошқаларнинг ёнида ниқоб тақинг. Ниқобингизни ҳар куни, иложи бўлса, ҳар икки соатда алмаштиринг;
Ниқоб тақмаган пайт йўталганингизда ёки аксирганингизда оғзингиз ва бурнингизни рўмолча ёки тирсакнинг ички қисми билан ёпганингизга мутлақ ишонч ҳосил қилинг. Фойдаланган рўмолчангизни ва уст кийимларингизни албатта ювинг;
Камида 20 сония давомида қўлингизни совунлаб ювинг ёки энг камида 60 фоиз спирт таркибли қўл санитария воситасидан фойдаланинг.

Ҳар қандай шароитда ҳам ҳаётингиз ўзингиз ва яқинларингиз учун ниҳоятда қадрли эканини асло унутманг!

Бемордан вирус юқтириб олмаслик бўйича тавсиялар:

Коронавирус ташхиси қўйилган беморга қаровчи шахс ўзини ўзи ҳимоя қилиши учун Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти қуйидагиларни тавсия қилади:

1. Қўлларингизни тоза ва юзингиздан узоқроқ тутинг
Қўлингизни, айниқса, яқин алоқадан сўнг, шунингдек, беморнинг хонасида бўлганингизда совун билан 20 сония давомида ювинг ёки камида 60 фоизли спирт таркибли қўл санитария воситасидан фойдаланинг. Кўзларингизга, бурнингизга ва оғзингизга тегмасликка ҳаракат қилинг.

2. Юз ниқоби тақинг
Бемор ётган хонага ниқоб таққан ҳолда киринг. Ниқобингизнинг олд қисмига тегманг. Касал одамдан камида 2 метр масофада туринг. Агар ниқобингиз ҳўл ёки ифлос бўлса, уни тоза ва қуруқ ниқоб билан алмаштиринг. Ишлатилган ниқоблардан қайта фойдаланманг. Ниқобни алмаштиргандан кейин қўлларингизни ювинг.

3. Уйни тез-тез тозалаб туринг
Ҳар куни столлар устини, эшик тутқичларини, умуман, тез-тез тегиниладиган юзаларни тозалашда спрейлардан ёки салфеткалардан фойдаланинг. Беморнинг изоляция қилинган хонасини ва ҳаммомини тозалашдан сақланинг. Агар тозалаш зарурати туғилса, шахсий ҳимоя воситаларидан, масалан, ниқоб ва қўлқоплардан фойдаланинг ва бу жараёндан сўнг уни тўғри шаклда ечиб, алоҳида чиқинди қутисига ташланг. Шундан кейин қўлингизни ювишни унутманг. Бемор фойдаланадиган чойшаб ва буюмларни алоҳида жойда сақланг ва имкон қадар куттирмасдан тезроқ ювинг.

4. Кир ювишга эътибор беринг
Беморнинг кирланган либосларини ҳар доим бир хил кир ювиш воситасидан фойдаланган ҳолда ювинг. Ювилган нарсаларнинг яхши қуриганига ишонч ҳосил қилинг. Беморнинг кир бўлган кийимларини бир марта қўлланилувчи қўлқоп кийган ҳолда олинг ва уларни танангиздан узоқда тутинг. Қўлқопни ечгач, қўлларингизни ювинг. Нопок қўлқоплар ва ниқобларни алоҳида чиқинди қутисига ташланг ва уйда уни жуда кўп ушлаб турмасликка ҳаракат қилинг.

5. Беморнинг танасидан чиққан суюқликлар билан бевосита алоқа қилишдан сақланинг
Сўлак, бурун суюқлиги, нажас, сийдик ёки бошқа тана чиқиндилари билан ишлаш жараёнида бир марталик қўлқопдан ва юз ниқобидан фойдаланинг. Қўлқоп ва ниқобни ечишдан олдин ва кейин қўлингизни ювинг. Ниқоб ва қўлқопларингизни қайта ишлатманг.

6. Уйингизга меҳмон чақирманг
Бемор тўлиқ тузалмагунча ва коронавирус аломатлари тўлиқ йўқолмагунча уйингизда меҳмон қабул қилманг.

Изоляцияни якунлаш
Коронавирус билан касалланган беморларни уйда изоляция қилиш жараёни қуйидаги ҳоллардан сўнг якунланиши мумкин:

Иситмани туширадиган дори-дармонларсиз уч кун тўлиқ иситмасиз ҳолда кечирилганда;
Бошқа аломатлар кузатилмаганда;
Аломатлар пайдо бўлгандан кейин камида 14 кундан сўнг (Ўзбекистон санитария-эпидемиология назорати давлат инспекцияси томонидан бу муддат 10 кун этиб белгиланган).

Албатта, бемор одатий ҳаёт тартибига қайтгандан кейин ҳам умумий стандарт ҳимоя чораларини кўришда давом этиши лозим.

Стресс билан курашиш
Сизга бу жараёнда руҳий далда керак бўлиши мумкин. Телефон қўнғироғи, рақамли алоқа ёки видеоконференциялар орқали бошқалар билан алоқада қолинг. Ташвишларингизни ўртоқлашинг. Коронавирусга оид янгиликларни кўп тинглаш, ўқиш ва томоша қилишдан сақланинг. Дам олинг, мутолаа, фильм томоша қилиш ёки онлайн ўйин ўйнаш каби қизиқарли машғулотларга эътибор қаратинг.

Коронавирусга чалинган яқинларингизнинг парвариши билан шуғулланаётганингизда кучли стрессни ҳис қилишингиз мумкин. Чунки сиз бир пайтнинг ўзида нафақат ўз соғлиғингиз, балки бемор яқинингизнинг соғлиғи ҳақида ҳам қайғурасиз. Бу сизнинг овқатланиш, ухлаш ва концентрация қилиш қобилиятингизга, шунингдек, агар мавжуд бўлса, сурункали касаллик билан боғлиқ муаммоларингизга таъсир қилиши мумкин. Бундан ташқари, спиртли ичимлик ва тамаки каби маҳсулотларини истеъмол қилиш бу жараёнда кучайиши мумкин. Агар сизнинг ҳам аҳволингиз ёмонлашса, шифокор-мутахассисга мурожаат қилинг.

Ўзингизга ғамхўрлик қилиш учун қуйидаги амалларни бажаринг:

Душ қабул қилиш ва кийинишни ўз ичига олган кундалик тартибингизни сақланг;
Коронавирус янгиликларидан, шу жумладан, ижтимоий тармоқлардан танаффус олинг;
Соғлом овқатланинг ва етарли миқдорда сув истеъмол қилаётганингизга ишонч ҳосил қилинг;
Жисмоний машқлар бажаринг;
Кўп ухланг;
Спиртли ичимликлар истеъмол қилишдан сақланинг;
Чуқур нафас олиш машқларини бажаринг ва медитация қилинг;
Ёқимли ишларга эътибор қаратинг;
Бошқалар билан боғланинг ва ўзингизни қандай ҳис қилаётганингизни айтинг.

Унутманг, ўзингизга ғамхўрлик қилишингиз стрессни енгишингизда, яқинларингизнинг тезроқ соғайиб кетиши ва уларни қўллаб-қувватлашда ёрдам беради.

Кундан кунга дунё бўйича коронавирус инфекцияси билан касалланган беморлар сони ортиб бормоқда. Айрим мамлакатлар пандемиянинг иккинчи тўлқинини башорат қилса, яна айримлари бу мавсумда шамоллашнинг кучайганлигини тахмин қилмоқда. Лекин ҳеч ким куз ва қиш мавсумида коронавируснинг чекиниши ҳақида бирор маълумот айта олмайди. Эҳтимол, инсонлар чиндан ҳам коронавирус билан яшашга кўникар, организм инфекцияга қарши иммунитет ҳосил қилар. Нима бўлганда ҳам, шифокорлар вируснинг енгил шакли билан касалланган беморлар уй шароитида даво топиши учун маслаҳат беради. Бунинг учун қуйида келтирилган маълумотлар билан яқиндан танишиб чиқиш лозим.

Коронавируснинг енгил шакли қандай ўтади?

Касалликнинг енгил шаклида, асосан, аломатларнинг камайган ҳолати кузатилади. Шунингдек, улар бошқа респираторли касаллик ортига ҳам яшириниши мумкин.

Коронавируснинг енгил шакли қуйидаги аломатлар билан бирга келади:

тана заифлиги;
юқори бўлмаган ёки паст тана ҳарорати;
йўтал;
бош оғриғи.

Ушбу аломатларни, албатта, грипп ёки ўткир респиратор вирусли инфекцияларнинг намоён бўлиши билан осонликча адаштириш мумкин. Аммо эсда тутиш керакки, инсон учун таниш бўлган оддий вирусли касалликлар деярли ҳар доим нам, балғамли йўтал, бурун оқиши ва битиши билан ажралиб туради.

Масофадан даволаниш мумкинми?

Агар тавсиялар ўз вақтида бажарилса, коронавирусни уйда даволаш мумкин. Аммо беморнинг аҳволи бир неча соат ичида ёмонлашиши ҳам мумкин. Шунинг учун бемор назорат остида бўлиши керак. Аломатлар кучайган вақтда дарҳол шифокор чақириш лозим.

Коронавирусни уй шароитида қандай даволаш мумкин?

Коронавирусни уй шароитида даволаш бўйича шифокор тавсияси ОРВИ ёки гриппга чалинган беморларга берадиган йўриқномага ўхшайди. Масалан, ётоқда ётиш, кўпроқ суюқлик ичиш, парҳезга риоя қилиш керак. Шунингдек, профилактика чораси сифатида кунига камида бир марта нафас сиқилишини бартараф этадиган махсус машқлар тавсия этилади.

Орқа билан ётиш:

Ерга ёки каравотга ётилади.
Бўкса тагига ёстиқ қўйиш керак, шунда кўкрак қафаси оёқ баландлигига нисбатан пастроқда туради.
Секин-аста бурундан нафас олиниб, оғиздан чиқарилади. Нафас чиқариш вақти нафас олишга қараганда икки баравар узоқроқ бўлиши керак.
Ушбу жараённи бир неча дақиқа давомида такрорлаш тавсия этилади.

Ён томонга ётиш:

Бошни қўллар ёки ёстиқ устига қўйиб, ён томонга ётиш керак.
Бўкса остига ёстиқ қўйилади, кўкрак қафаси бўксадан пастроқда туриши керак.
Юқоридаги ҳолат такрорланади. Бурундан нафас олиб, оғиздан чиқарилади.
Кейин бошқа тарафга қараб, жараённи такрорлаш тавсия этилади.

Қорин билан ётиш:

Ёстиқ ерга қўйилади.
Бўкса кўкрак қафасдан баландроқ турадиган даражада ёстиқ устига қорин билан ётилади.
Бурундан нафас олиб, оғиздан чиқарилади. Ушбу жараён бир неча марта такрорланади.

Машқ қилиш мобайнида ҳолат кузатиб борилиши керак. Агар ҳарорат сезиларли даражада кўтарилиб, йўтал кучайса, шунингдек, кўкрак қафасида оғриқ ва санчиқлар пайдо бўлса, машғулот тўхтатилиб, шифокорни чақириш тавсия этилади.

Читайте также: