Вирус ар?ылы таралатын аурулар

Обновлено: 24.04.2024

Информацию из данного раздела нельзя использовать для самодиагностики и самолечения. В случае боли или иного обострения заболевания диагностические исследования должен назначать только лечащий врач. Для постановки диагноза и правильного назначения лечения следует обращаться к Вашему лечащему врачу.

Определение

Вирус SARS-CoV-2 распространяется в микроскопических частицах жидкости, выделяемых больным человеком во время кашля, чихания, разговора, пения или тяжелого дыхания и попадает на слизистые носа, рта, либо глаз другого человека.

Кроме того, вирус может также распространяться контактно-бытовым путем, когда частицы с вирусом, находящиеся на поверхностях или предметах, через руки попадают на слизистые респираторного тракта.

Передача инфекции аэрозольным путем происходит в закрытых, переполненных и плохо вентилируемых помещениях.

Симптомы COVID-19 при тяжелой и средней тяжести форме заболевания

Наиболее распространенные симптомы

Одышка, учащенное дыхание (55%).
Усиление кашля, появление мокроты (30-35%).
Кровохарканье (5%).
Потеря аппетита (20%).
Спутанность сознания (9%).
Ощущение сдавления и заложенности в грудной клетке (> 20%).
Температура тела выше 38°С (80%) более 5 дней.
Насыщение крови кислородом по данным пульсоксиметрии (SpO2) ≤ 95% (до 20%).

тахикардия,
дефицит витамина D,
раздражительность,
судороги,
тревожность,
угнетенное состояние,
нарушения сна.

Важно! Симптомы могут не обнаруживаться во время инкубационного периода COVID-19 или проявляться в любой комбинации (например, без температуры). Точный диагноз устанавливает врач по результатам обследований.

У пациентов старше 65 лет может наблюдаться атипичная картина заболевания, которая включают делирий (помутнение сознания), нарушения речи, двигательные расстройства, а также более тяжелые и редкие неврологические осложнения – инсульт, воспалительное поражение мозга и другие.

Большинство (около 80%) пациентов, у которых появляются симптомы заболевания, выздоравливают без госпитализации. Примерно у 15% пациентов развивается серьезная форма заболевания, при которой необходима кислородотерапия, а у 5% – крайне тяжелая форма, требующая лечения в условиях отделения интенсивной терапии.

Отличия новой коронавирусной болезни COVID-19 от ОРВИ и гриппа

COVID-19 тоже относится к ОРВИ – острым респираторным вирусным инфекциям, характеризующимся сходными симптомами: кашель, насморк, повышение температуры, головная боль, першение и боли в горле. Наиболее четко выраженную клиническую картину вызывают вирусы гриппа, парагриппа, аденовирусы. Коронавирус может протекать в более тяжелой форме, нежели другие ОРВИ, приводя к осложнениям и даже летальному исходу. Именно поэтому крайне важно отличать новый тип коронавируса от относительно безобидной простуды.

В чем отличие коронавируса от гриппа

Надо отметить, что COVID-19 и грипп имеют много общего:

передаются воздушно-капельным и контактным путем;
могут проявляться ломотой в суставах, головной болью, сильной слабостью и общим ощущением разбитости;
могут возникать кишечные расстройства.

Грипп начинается остро с повышения температуры сразу до фебрильных значений (39-40⁰С). На первый план выступают симптомы общей интоксикации: головная боль, слабость, боли в мышцах и суставах, слезотечение, боль в глазах.
Коронавирус развивается постепенно - от общего недомогания в первые дни до выраженных симптомов, включая значимое повышение температуры тела через неделю.

Другие заболевания со схожими симптомами

Пневмонии, в том числе атипичные.

Аллергии. Одышка, проблемы с обонянием и другие симптомы могут возникать в результате воздействия аллергенов. Проблему решают антигистаминные препараты, которые при вирусной инфекции неэффективны.

Бронхиальная астма, которая также дает о себе знать затрудненным дыханием и мучительным кашлем, но имеет неинфекционную природу.

Отличаются ли симптомы у детей и у взрослых?

Дети составляют лишь около 2% от числа всех заболевших COVID-19. При этом они легче переносят коронавирусную инфекцию и часто являются ее бессимптомными носителями.

Протекание COVID-19 у детей разного возраста:

От 1 года до 3 лет

Инфекция обычно проявляется как легкое недомогание. Характерные симптомы COVID-19 не наблюдаются. Иногда присутствует потеря аппетита, которая проходит через 2-3 дня и никак не сказывается на общем самочувствие малыша.

Дети в этом возрасте болеют около семи дней и выздоравливают без осложнений. У них может появиться осиплость голоса и легкая заложенность носа. Кашля нет, не исключены редкие чихания.

У младших школьников и подростков может наблюдаться незначительное повышение температуры тела и легкое недомогание. Возможен сухой кашель, еще реже - головная боль.

По данным Роспотребнадзора, легкая форма заболевания, как правило, обусловлена сильным иммунитетом пациента.

Иммунная система детей и подростков, как правило, хорошо подготовлена к борьбе с вирусами. Они могут заразиться, но заболевание у них протекает в более мягкой форме или вообще бессимптомно.

Этапы развития заболевания с учетом симптомов

Симптомы коронавируса у взрослого человека по дням

1-3-й день. Заболевание начинается с легкого недомогания, незначительного повышения температуры, заложенности носа и боли в мышцах, как при ОРВИ или гриппе.

3-5-й день. Повышается температура тела, возможен несильный, поверхностный кашель. Может пропасть обоняние, а вкусовые ощущения сильно измениться. Возникают пищеварительные расстройства, выражающиеся, в том числе, диареей. Этот период считается кульминацией легкой формы течения COVID-19.

5-10-й день. Важный период для определения тяжести заболевания коронавирусной инфекцией. У 80% заболевших COVID-19 наблюдаются улучшения, которые через несколько дней могут привести к полному выздоровлению. Второй сценарий подразумевает ухудшение состояния, которое проявляется увеличением количества и тяжести симптомов. При таком развитии событий у пациента появляются сильный насморк, изнуряющий кашель, озноб, боль в теле, одышка.

10-12-й день. Этот период характеризуется сильной одышкой, болью в груди, прогрессированием слабости, бледностью, что свидетельствует о развитии пневмонии. Повреждение легких приводит к кислородному голоданию. Требуется госпитализация. Это состояние считается среднетяжелым.

12-14-й день. При COVID-19 75% пациентов с вирусной пневмонией начинают идти на поправку в среднем через 2 недели от начала заболевания. Однако тем, у кого развивается тяжелая форма заболевания, может потребоваться искусственная вентиляция легких.

14-30-й день. На излечение от тяжелой формы пневмонии, вызванной коронавирусом, требуется в среднем до двух недель с момента наступления серьезного осложнения.

Но даже после полного выздоровления может сохраняться одышка в легкой форме, проявляться слабость и недомогание в течение длительного времени (до нескольких месяцев).

Поражение только верхних отделов дыхательных путей.
Пневмония без дыхательной недостаточности.
Острый респираторный дистресс-синдром (пневмония с острой дыхательной недостаточностью).
Сепсис, септический (инфекционно-токсический) шок.
Синдром диссеминированного внутрисосудистого свертывания, тромбозы и тромбоэмболии.
Насыщение крови кислородом менее 88%.

Цитокиновый шторм при COVID-19 - реакция организма на воспалительный процесс, приводящая к тому, что иммунные клетки атакуют не только вирус, но и ткани собственного организма. Следствием этого может стать разрушение тканей и органов, и, как следствие, гибель организма.

Очень важно, что иногда COVID-19 опасен не только пневмонией и ее осложнениями, но и негативным влиянием на сосуды, мозг и сердце, что повышает риск развития инсульта. В таких случаях у пациента наблюдается головокружение, могут случаться обмороки, синеет лицо и немеют мышцы.

Симптомы, свидетельствующие о процессе выздоровления

Внимание! Временные интервалы течения болезни условны, они зависят от индивидуальных особенностей организма. COVID-19 в легкой форме, как правило, протекает не более 14 дней. Но подтвердить окончательное выздоровление может только тест на антитела.

Учитывая тяжесть заболевания, процесс выздоровления может проходить по-разному. Критерий выздоровления – если два последовательно сделанных теста на коронавирус методом ПЦР дали отрицательный результат.

Для проведения исследования в медицинских офисах необходимо предъявить СНИЛС и документ удостоверяющий личность. Запись на исследование В случае получения положительного или сомнительного результата на COVID-19 и при необходимости проведения подтверждающего тестирования обра.

Вирустар ж?не фагтар. ЖИТС-ні? вирусы. Вирусты? ауруларды? алдын алу.

О?улы? 10 сынып §23. 112-114 бет. О?у ?дістемесі 50-53 бет.

Вирусты? ??рлысы, жіктелуі, физиологиясы ж?не ашылу тарихы, ерекшеліктері туралы т?сінік,
??рылымды? сызба-н?с?алармен ж?мыс істеу;
Вирусты? ?оздыр?ыштарды? таралуына жол бермеу ?шін профилактикалы? іс-шаралар ж?ргізе білу.

Вирустарды? ерекшеліктері туралы ??ым алады;
??рылымды? сызба-н?с?алармен ж?мыс істеуге да?дыланады;
Вирустар ар?ылы таралатын ауру туралы білу.

Вирустар ж?не фагтар. ЖИТС-ті? вирусы туралы білу.

Саба?та ?олданылатын материалдар:

?лестірмелі кесте ?а?аздар (тапсырмалар) электронды о?улы?, слайдтар.

Дерек к?здері, ресурсы:

Ынтыма?тасты? атмосфера орнату:

О?ушылар бір-біріне жа?сы тілектер айту.

Т?стер ар?ылы ?ш топ?а (?ызыл, жасыл, сары) б?лу.

Топ басшыларын сайлау

?й тапсырмасын с?рау:

Ойыншы? тастау ойыны.

О?ушылар бір-біріне с?ра?тар береді

Жа?а саба?ты байланыстыру:

Тірі таби?ат ж?йесі

вирус прокориод эукориод

Жауап беру ар?ылы та?ырыпты ашу.

Вирустар ж?не фагтар. Вирусты? ауруларды? алдын алу.

Электронды о?улы? 7-ші сыныбында?ы та?ырыпты еске т?сіру.

О?улы?пен ж?мыс жасай отырып мазм?нды, сызба-н?с?аларды т?сіру.

Вирусты? сипаттамасы, ??рылысы, зерттеу тарихы;
Вирусты? тіршілік ?рекеті ж?не бактерияфагтар;
Вирусты ж??паларды? таралуы, за?ымдау жолдары ж?не алдын-алу шаралары.

Мазм?нды сызба сызу, тірек конспекті, сурет.

Эссе жаздыру
Тест тапсырмаларын орындау

?здері ж?птар бойынша ба?алау.

Жа?а ме?геріген білімдерін тексеру:

Вирустарды? ерекшеліктері бас?а тірі а?залардан оларды? ?андай айырмашылы?ы бар?
Неге к?птеген ?алымдар ?азірге дейн вирустарды тірі а?залар деп атау?а келіспейді?

?р топ басшысына с?з беру.

§23. ЖИТС-?а реферат жазу.

Б?гінгі саба?тан ал?ан ?сері туралы стикерге жазу.

Мұғалімнің аты-жөні: Қанапьянова Г.М.

Күні: 29.11.2014ж. Тексерілді:

Вирустар және фагтар. ЖИТС-нің вирусы. Вирустық аурулардың алдын алу.

Оқулық 10 сынып §23. 112-114 бет. Оқу әдістемесі 50-53 бет.

Вирустың құрлысы, жіктелуі, физиологиясы және ашылу тарихы, ерекшеліктері туралы түсінік,

Құрылымдық сызба-нұсқалармен жұмыс істеу;

Вирустық қоздырғыштардың таралуына жол бермеу үшін профилактикалық іс-шаралар жүргізе білу.

Вирустардың ерекшеліктері туралы ұғым алады;

Құрылымдық сызба-нұсқалармен жұмыс істеуге дағдыланады;

Вирустар арқылы таралатын ауру туралы білу.

Вирустар және фагтар. ЖИТС-тің вирусы туралы білу.

Сабақта қолданылатын материалдар:

Үлестірмелі кесте қағаздар (тапсырмалар) электронды оқулық, слайдтар.

Дерек көздері, ресурсы:

Ынтымақтастық атмосфера орнату:

Оқушылар бір-біріне жақсы тілектер айту.

Түстер арқылы үш топқа (қызыл, жасыл, сары) бөлу.

Топ басшыларын сайлау

Үй тапсырмасын сұрау:

Ойыншық тастау ойыны.

Оқушылар бір-біріне сұрақтар береді

Жаңа сабақты байланыстыру:

Тірі табиғат жүйесі

вирус прокориод эукориод

Жауап беру арқылы тақырыпты ашу.

Вирустар және фагтар. Вирустық аурулардың алдын алу.

Электронды оқулық 7-ші сыныбындағы тақырыпты еске түсіру.

Оқулықпен жұмыс жасай отырып мазмұнды, сызба-нұсқаларды түсіру.

Вирустың сипаттамасы, құрылысы, зерттеу тарихы;

Вирустың тіршілік әрекеті және бактерияфагтар;

Вирусты жұқпалардың таралуы, зақымдау жолдары және алдын-алу шаралары.

Мазмұнды сызба сызу, тірек конспекті, сурет.

Тест тапсырмаларын орындау

Өздері жұптар бойынша бағалау.

Жаңа меңгеріген білімдерін тексеру:

Вирустардың ерекшеліктері басқа тірі ағзалардан олардың қандай айырмашылығы бар?

Неге көптеген ғалымдар қазірге дейн вирустарды тірі ағзалар деп атауға келіспейді?

Саба?ты? ма?саты: а) білімділік О?ушылар?а вирустар-тірі организмдерді?

ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі екенін, олар ар?ылы

таралатын кейбір ауруларды? т?рлері туралы т?сінік беру.

?)дамытушылы?: О?ушылар?а с?ра? ?оя отырып,

вирустар, бактериофаг туралы ал?ан т?сінікті

б) т?рбиелік О?ушыларды тірі а?заларды ?ор?ау?а, аялау?а,

ата-тегіні? ?асиеттерін ?астерлеуге, жеке т?л?аны? ?з

бойында?ы ??ндылы?тарын ны?айту?а т?рбиелеу

Саба?ты? типі жа?а білім беру

Саба?ты? т?рі аралас саба?

Саба?ты? ?дісі: ??гіме-с?хбат, т?сіндіру ,с?рау, жауап алу.

Саба?ты? к?рнекілігі: вирустарды? суреттері, схемалар, интерактивті та?та

П?н аралы? байланыс жануартану, ?сімдіктану

Саба?ты? жоспары

Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру кезе?і

О?ушылармен с?лемдесу, т?гендеу.
О?ушыларды? назарын саба??а аудару

ІІ ?й тапсырмасын с?рау

Ой тол?ау

Микробиология нені зерттейтін ?ылым ?
Микробиология ?ылымыны? дамуына ?лес ?ос?ан ?алымдарды ата.
Микроорганизмдер пайдалы ма, ?лде зиянды ма?
Прокариоттар дегеніміз не?
Бактериялар неше т?рлі болып таби?атта тарал?ан,пішініне байланысты.
?андай прокариоттарда хлорофилл пигменті бар ?

Микробиология тарихында

Б?л кім?

Л. Пастер ( 1822- 1895) аш?ан жа?алы?тарды? м?ні аса зор. Европа ?нерк?сіптік капитализм ?ар?ындап дамыды . Осы?ан байланысты микробиологияда бір?атар жетістіктер пайда бролды. Ол жетістіктерге Пастерді? тікелей ?атысы бар. Ол 1857 жылы ашу процесін зерттеп, оны? таби?атын таныды, 1891 жылы ж??палы аурулар ?оздыр?ыштарын зерттеп, онымен к?ресу ?шін пайдасы мол е?бек етті. ?сіресе Л. Пастерді? 1860 жылы "тіршілікті? ?здігінен пайда болуы"?зілді –кесілді со??ы беруді ма?ызды болды. Пастер тіршілік еш?андай ?здігінен пайда болмайды?оректік ортада?ы ?згеріс микроптар ?серінен болады деп біржолата ?зілді- кесілді ?орытынды жасады.

Микроорганизмдерді ал?аш к?ріп, сипаттап жаз?ан Галландия ?алымы Антон Ван Левенгук (1632 - 1723). Ол заттарды 160-300 есе ?лкейте алатын ал?аш?ы оптикалы? ??рал "жабайы"микроскоп жасады. 1695 жылы ?з зерттеулерін А. Левенгук "Антон ван Левенгук аш?ан таби?атты? ??пия сырлары "деген атпен кітап етіп жазып шы?арды. Левенгук зерттеулері сол кездегі к?птеген таби?ат зерттеушілеріні? назарын аударды.

ІІІ ?й тапсырмасын бекіту

Семантикалы? карта

К?беюі

Эукариот жасушасы

Прокариот жасушасы

І?. Жа?а саба?ты ?туге дайындау

Прокариоттардан т?мен т?р?ан не?

Жа?а саба?

Вирустар – тіршілікті? жасушасыз т?рі

Д?ниеж?зілік микробиологиятарихында орыс ?ылымы Д.И.Ивановскийді? алатын орны ерекше. Ол ХІХ ?асырды? со?ында темекі те?білі ауруын зерттеп, ол ауруды? ?оз?алыштарыны? бактериялардан да ?са? тіршілік иесі екенін тап?ан. Д.И.Ивановский ауру?а шалды??ан жапыра?ты жуып, ол жуындыны бактерияларды с?зетін с?згіден ?ткізгенде одан ?тіп кеткен. Осы с?йы?ты?ты темекіге ж??тыр?анда, оны? жапыра?ы ?айтадан сар?айып, ауру?а ?шыра?ан. За?ымдан?ан темекі жапыра?ын ?лкейткіш ??ралдармен тексергенде кристалдар бай?ал?ан. Кейіннен 1935 жылы америкалы? ?алым У.Стенли б?л кристалдарды? темекі те?білі вирустарыны? шо?ырыл?ан жиынты?ы екнін тапты. ХІХ ?асырды? со?ында Д.И.Ивановский аш?ан ?те ?са? тіршілік иесіні? вирустар екендігі д?лелденді.

Вирус (латынша "virus"- у) – тірі организмдерді? ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин ?ыш?ылынан немесе дезоксирибонуклеин ?ыш?ылынан ??рал?ан нуклеопротеидтерден, сондай-а? ферментті н?руызбен ?аптал?ан ?абы?шадан – капсидтерден т?рады. Б?л ?абы?ша вирусты? ??рамында?ы нуклеин ?ыш?ылдарын сырт?ы ортаны? ?олайсыз жа?дайларынан ?ор?айды. Кейбірвирустарды? ??рамында нуклеин ?ыш?ылдарынан бас?а к?мірсулар, май т?різді заттар, биотин (Н витамині) ж?не мыс молекулалары кездеседі.

Вирустар тек тірі жасушада ?ніп-?сіп к?беюге бейімделген. Электронды? микроскоппен 300 мы? еседей ?лкейтіп ?ара?анда, оны? пішіні тая?ша т?різді, жіп т?різді немесе іші ?уыс цилиндр пішінді болатыны д?лелденді. Вирустар тірі организмдерді? барлы?ын уландырады. ?азіргі кезде вирустарды? жылы ?анды омырт?алыларды уландыратын 500-дей, ал ?сімдіктерді уландыратын 300-ден астам т?рі белгілі болып отыр.

Бактерияларды за?ымдап, ерітіп(лизис) жіберетін вирустарды бактериофагтар деп атайды. Бактериофагтарды ал?аш рет 1915 жылы а?ылшын вирусологі ж?не бактериологі Ф. Туорт сипаттап жазды. Кейбір бактериофагты? пішіні итшаба??а ??сайды. Оны? денесі – басы, ??йры?ы ж?не іші ?уыс тарма?тал?ан базальді та?ташадан т?рады. Вирусты сыртынан н?руыз ?абатты ?аптайды, ішінде ДН? немесе РН? болады. Басыны? м?лшері 40 нм, ал "??йры?ыны?" ?зынды?ы 20-22 нм-ге те?. "??йры?ыны?" ?шы – н?руыз молекуласынан т?ратын ?уыс т?тік.

Вирустар ар?ылы таралатын кейбір ауруларды? т?рлері. ?сімдіктерде болатын вирусты аурулардан темекі, асб?рша? ж?не бас?а да?ылдарды? те?біл ауруы белгілі. М?нда вирустар ауру ?сімдіктерді? хлоропластарын б?зады да, жапыра?тарды? за?ымдан?ан жерлері т?ссізденіп ?алады. Жануарларды?, ?сімдіктер мен бактерияларды? жасушаларына енген вирустар к?птеген ?ауіпті аурулар ту?ызады. Мысалы, т?мау, полиомиелит, шешек, аусыл, ??тыру ж?не т.б.аурулар вирус ар?ылы таралады.

Полиомиелит – тез таралатын індет. Полиомиелит вирусы т?мау вирусымен салыстыр?анда ?те кішкентай болады. 1916 жылы Нью – Йоркте полиомиелиттен 2 мы?дай адам ?айтыс болып, 7 мы?дай адам сал ауруына шалды??ан. Б?л ауру, ?сіресе балалар арасында ке? тарал?ан. Оны? ?оздыр?ышы су, та?ам ж?не ауа ар?ылы таралады. Полиомиелит індеті ?аза?станда, ?сіресе 1961 жылы ке? ?ріс алды. Б?л ауруды? ?оздыр?ыштары ж?йке жасушаларына еніп, адам?оз?алысын бас?аратын ж?келерді б?зып жансыздандырады.

Электронды о?улы?тан вирустар туралы ?ыс?аша т?сінік беру.

VІ. Саба?ты бекіту

Ой таным

1. Вирустар туралы не білесі??

2. Олар бас?а жасушаларда ?алай дамиды?

3. Д.И. Ивановский мен Ф.Тоуорт е?бектеріні? ??ндылы?ы неде?

4. Вирустар ар?ылы таралатын ?андай ауруларды? т?рлерін білесі??

Терминдік болжам

Вирустарды ажыраты біл

Т?мау, ?шы? , с?зек, ??тыру, оба, СПИД, полиомелит, ?ызылша, сары ауру, сіреспе, іш с?зегі, баспа, туберкулез

Проблемалы? с?ра?

??с т?мауы ауруы туралы не білеміз?
Т?мау ауруынан ?алай са?танамыз?

Рефлексия

Білемін

?йрендім

?йренгім келеді

VІІ. Білімдерін ба?алау

VІІІ.Тапсырма беру. §21 ?йге, вирус та?ырыбына реферат жазу.

Пәні биология

Сабақтың тақырыбы §21 Вирустар – тіршіліктің жасушасыз түрі

Сабақтың мақсаты: а) білімділік Оқушыларға вирустар-тірі организмдердің

ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі екенін, олар арқылы

таралатын кейбір аурулардың түрлері туралы түсінік беру.

ә)дамытушылық: Оқушыларға сұрақ қоя отырып,

вирустар, бактериофаг туралы алған түсінікті

б) тәрбиелік Оқушыларды тірі ағзаларды қорғауға, аялауға,

ата-тегінің қасиеттерін қастерлеуге, жеке тұлғаның өз

бойындағы құндылықтарын нығайтуға тәрбиелеу

Сабақтың типі жаңа білім беру

Сабақтың түрі аралас сабақ

Сабақтың әдісі: әңгіме-сұхбат, түсіндіру ,сұрау, жауап алу.

Сабақтың көрнекілігі: вирустардың суреттері, схемалар, интерактивті тақта

Пән аралық байланыс жануартану, өсімдіктану

Сабақтың жоспары

Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын сұрау

Үй тапсырмасын бекіту

Жаңа сабақты өтуге дайындау

Жаңа сабақты бекіту

Білімдерін бағалау

Үйге тапсырма беру

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару

ІІ Үй тапсырмасын сұрау

Микробиология нені зерттейтін ғылым ?

Микробиология ғылымының дамуына үлес қосқан ғалымдарды ата.

Микроорганизмдер пайдалы ма, әлде зиянды ма?

Прокариоттар дегеніміз не?

Бактериялар неше түрлі болып табиғатта таралған,пішініне байланысты.

Қандай прокариоттарда хлорофилл пигменті бар ?

Микробиология тарихында

Л. Пастер ( 1822- 1895) ашқан жаңалықтардың мәні аса зор. Европа өнеркәсіптік капитализм қарқындап дамыды . Осыған байланысты микробиологияда бірқатар жетістіктер пайда бролды. Ол жетістіктерге Пастердің тікелей қатысы бар. Ол 1857 жылы ашу процесін зерттеп, оның табиғатын таныды, 1891 жылы жұқпалы аурулар қоздырғыштарын зерттеп, онымен күресу үшін пайдасы мол еңбек етті. Әсіресе Л. Пастердің 1860 жылы "тіршіліктің өздігінен пайда болуы"үзілді –кесілді соққы беруді маңызды болды. Пастер тіршілік ешқандай өздігінен пайда болмайдықоректік ортадағы өзгеріс микроптар әсерінен болады деп біржолата үзілді- кесілді қорытынды жасады.

Микроорганизмдерді алғаш көріп, сипаттап жазған Галландия ғалымы Антон Ван Левенгук (1632 - 1723). Ол заттарды 160-300 есе үлкейте алатын алғашқы оптикалық құрал "жабайы"микроскоп жасады. 1695 жылы өз зерттеулерін А. Левенгук "Антон ван Левенгук ашқан табиғаттың құпия сырлары "деген атпен кітап етіп жазып шығарды. Левенгук зерттеулері сол кездегі көптеген табиғат зерттеушілерінің назарын аударды.

ІІІ Үй тапсырмасын бекіту

Семантикалық карта

Эукариот жасушасы

Прокариот жасушасы

ІҮ. Жаңа сабақты өтуге дайындау

Прокариоттардан төмен тұрған не?

Вирустар – тіршіліктің жасушасыз түрі

Дүниежүзілік микробиологиятарихында орыс ғылымы Д.И.Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол ХІХ ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қозғалыштарының бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін тапқан. Д.И.Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У.Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырылған жиынтығы екнін тапты. ХІХ ғасырдың соңында Д.И.Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі дәлелденді.

Вирус (латынша "virus"- у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан – капсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан қорғайды. Кейбірвирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май тәрізді заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі.

Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300 мың еседей үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі болып отыр.

Бактерияларды зақымдап, ерітіп(лизис) жіберетін вирустарды бактериофагтар деп атайды. Бактериофагтарды алғаш рет 1915 жылы ағылшын вирусологі және бактериологі Ф. Туорт сипаттап жазды. Кейбір бактериофагтың пішіні итшабаққа ұқсайды. Оның денесі – басы, құйрығы және іші қуыс тармақталған базальді тақташадан тұрады. Вирусты сыртынан нәруыз қабатты қаптайды, ішінде ДНҚ немесе РНҚ болады. Басының мөлшері 40 нм, ал "құйрығының" ұзындығы 20-22 нм-ге тең. "Құйрығының" ұшы – нәруыз молекуласынан тұратын қуыс түтік.

Вирустар арқылы таралатын кейбір аурулардың түрлері. Өсімдіктерде болатын вирусты аурулардан темекі, асбұршақ және басқа дақылдардың теңбіл ауруы белгілі. Мұнда вирустар ауру өсімдіктердің хлоропластарын бұзады да, жапырақтардың зақымданған жерлері түссізденіп қалады. Жануарлардың, өсімдіктер мен бактериялардың жасушаларына енген вирустар көптеген қауіпті аурулар туғызады. Мысалы, тұмау, полиомиелит, шешек, аусыл, құтыру және т.б.аурулар вирус арқылы таралады.

Полиомиелит – тез таралатын індет. Полиомиелит вирусы тұмау вирусымен салыстырғанда өте кішкентай болады. 1916 жылы Нью – Йоркте полиомиелиттен 2 мыңдай адам қайтыс болып, 7 мыңдай адам сал ауруына шалдыққан. Бұл ауру, әсіресе балалар арасында кең таралған. Оның қоздырғышы су, тағам және ауа арқылы таралады. Полиомиелит індеті Қазақстанда, әсіресе 1961 жылы кең өріс алды. Бұл аурудың қоздырғыштары жүйке жасушаларына еніп, адамқозғалысын басқаратын жүкелерді бұзып жансыздандырады.

Тапсырма №1 Аны?тамалы? ?дебиеттерде вирус?а ?андай аны?тама берілген? Соны аны?та?ыздар.

Сонымен вирустар туралы не білесіздер? Вирус деп нені ойлайсыздар?

1. ?р ?айсысы д?птерлеріне вирусты? суретін ?здеріні? ойынша салады.

2. Вирус?а байланысты не білетіндерін естеріне т?сіреді.

4. Кестені? сол жа?ына вирус туралы білгендерін жазады.

5. Бір-бірімен пікір алмасады.

6. ?р ?айсысы вирус жайлы білетіндерін сынып алдында айтып шы ?ады.

С?ра?: Пайда бол?анына 3 млрд жыл бол?ан цианобактериялар ?лі де сулы ортада тіршілік етеді. Неліктен деп ойлайсыздар?

(о?ушылар жауабын ты?даймын)

Жауап: Сулы ортаны? бас?а орталар мен салыстыр?анда т?ра?ты болуы себебінен

О?ушылар т?мендегідей ?осымша деректер ?келуі керек, олар ?келмеген жа?дайда ?зім беремін.

Морфологиясы-бактерияларды? пішіндеріні? ?р-т?рлі болуы жіктеу белгілеріні? бірі:

1. Кокккалар-шар пішінді

А) стафилококтар-ж?зім ал?ымы –?кпе ?абынуын

Б) стрептококкалар-тізбек т?різді, тыныс алу жолдарында, ангина, скарлатина ауыруларын ?оздырушы, йогурт?а керемет д?м береді;

В) диплококкалар- пневмония

2.Бацилдер-тая?ша т?різді.-с?зек, столбняк, ботулизм, сибирь язвасы;

4.Вибрион-?тір т?різді, холера ?оздыр?ышы;

Бактерияларды? тіршілік ?рекеті:

Оттегін пайдалану?а байланысты микроа?залар мынадай 4 топ?а б?лінеді:

1.Облигатты аэробтар- тек оттекті ортада мекен ететіндер: Mycobacterium tuberculosis.

2.Факультативті аэробтар- аралы?, я?ни оттегі бол?ан жа?дайда оны пайдаланып, жо? болса E.coli

3. Облигатты анаэробтар- оттексіз ортада тіршілік ететіндер: Clostridium tetani-топыра?та мекен етіп, столбняк ?оздырушысы,Clostridium botulinum- н?руыз?а бай ет ?німдерінде.

4. Микроаэрофилдар- ауада?ы оттегіні? концентрациясынан т?мен ортада мекен етеді-Lactobacillus.

2.Бактерияларды? ?оректену т?сілдері оларды? тіршілік жа?дайы сия?ты ?р- алуан.

Автотрофты- (фототрофты ж?не хемотрофты)

Гетеротрофты-(сапрофитті ж?не паразитті).

Бактерияларды? ?суі тек оттегіні? концентрациясымен ?ана емес, сутектік к?рсеткішке де т?уелді:

Рн- ?ыш?ылды? ортада ?сетін микроа?залар- ацидофилдер;

Негіздік ортада ?сетін микроа?залар- алкалофилдер, д.а

3.Бактерияларды? к?беюі: видео

К?лдене? ж?не тігінен.

К?лдені? ?діспен к?бейгенде ?олайлы жа?дайда ?р 20 минут сайын бактерия жасушасы екі еселенеді.

Есеп. Егер бактерия жасушасы кедергісіз ?р 20 мин сайын к?бейсе, 2са?атта,5 са?атта, оны? саны ?анша?а

Жынысты к?бею т?рлері-видео к?рсетемін

Бекіту сауалнамасы:

А) Ф.Туорт; в)Д.И.Ивановский; с)У.Стенли.

2. Тіршілікті? жасушасыз формасы:

А) бактерия; в)вирус; с)микроб.

3. Вирус ?айда тіршілік етеді?

А) топыра?та; в)адамда; с)тірі денелерде.

А) вирустар; в) бактериялар; с) ж?ндіктер.

А)денесі, басы, ??йры?ы; в)ДН? мен ?абы?ша; с)ДН? не РН? ж?не ?абы?ша.

6. Вирус ар?ылы таралатын аурулар:

А) шешек, туберкулез; в) т?мау, ?ызылша; с) ??тыру, сарып.

7. Полиемелит ауруыны? белгілері:

А) Дене м?шелеріні? жансыздануы; в) ж?йкелерді? жансыздануы; с)мешел.

8. Бактериофагты? б?летін ферменті:

А)лизин; в) лизоцим; с) пепсин.

А)микробиологияны? саласы; в)медицина саласы; с) экология саласы.

10. “Вирус” с?зі латыншадан аудар?анда:

А) су; в) у с) дауа ма?ынасын береді.

Саба? бойы ж?мыстанулары бойынша о?ушыларды ба?алаймын, ба?а?а т?сініктеме беремін.

?йге тапсырма беремін: «К?зге к?рінбейтін ?лкен

РефлексияСаба?ты? ?зіндік талдауы:

Вирустық аурулар агентті қолданатын бұзушылықтар бар жасушаларға әсер етеді. Заманауи зерттеулер бұл иммунитеттің күшті әлсіреуімен ғана болатындығын көрсетті, бұл қауіпке қарсы тұра алмайды.

Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері

Бактериялардың табылғаннан кейін аурудың басқа себептері анықталды. Алғаш рет 19-шы ғасырдың соңында вирус туралы әңгімелесуді бастады, бүгінгі таңда олардың 2 мыңнан астам түрі зерттелді. Олар сондай-ақ жалпы бар - вирустық инфекцияның тірі зат қажет, өйткені ол тек генетикалық материал. Вирус клеткаға енгізілгенде, оның геномы өзгереді және сыртқы жағынан еніп кеткен паразитте жұмыс істей бастайды.

Вирустық аурулардың түрлері

Бұл патогенділер әдетте олардың генетикалық ерекшеліктерімен ерекшеленеді:

ДНҚ - адамның зарарлы вирустық аурулары, В гепатиті, герпес, папилломатоза, тауық папасы, лихен;
РНҚ - тұмау, гепатит С, АИВ, полиомиелит, СПИД.

Вирустық аурулар да клеткаға әсер ету тетігі бойынша жіктелуі мүмкін:

цитопатикалық жинақталған бөлшектер жыртылып, оны өлтіреді;
иммундық-вирус - геномға салынған вирус ұйықтап жатыр және оның антигендері оның бетіне шығады, ол жасушаны агрессорды деп санайтын иммундық жүйенің әсеріне жатқызады;
бейбіт - антиген өндірілмейді, жасырын мемлекет ұзақ уақыт бойы сақталады, репликация қолайлы жағдайлар туындағанда басталады;
degeneration - жасуша ісікке айналады.

Вирус қалай жіберіледі?

Вирустық инфекцияның таралуы:

Ауа тамшылары. Респираторлық вирустық инфекциялар шприцтерге ұсақтап, ұсақтау кезінде шашырап жіберіледі.
Тобулбаев. Бұл жағдайда ауру анадан балаға, медициналық манипуляция кезінде, секске байланысты болады.
Тамақтану арқылы. Вирустық аурулар сумен немесе тамақпен қамтамасыз етіледі. Кейде олар ұзақ уақыт бойы ұйқының күйінде, тек сыртқы әсерде пайда болады.

Неге вирустық аурулар эпидемияның сипатына ие?

Көптеген вирустар эпидемияның пайда болуына себепші болатын тез және кең таралған. Мұның себептері мыналар:

Бөлудің қарапайымдылығы. Көптеген елеулі вирустар мен вирустық аурулар тыныс алу арқылы ішіне тұшытылған тамырлар арқылы оңай тасымалданады. Бұл пішінде патоген белсенділікті ұзақ уақыт бойы ұстай алады, сондықтан бірнеше жаңа тасымалдаушыларды табуға болады.
Көшіру жылдамдығы. Денеге кірген соң, жасушалар бір-біріне әсер етеді, қажетті қоректік ортаны қамтамасыз етеді.
Жоюдың қиындығы. Вирустық инфекцияны қалай емдеу керектігі әрдайым белгілі емес, себебі ол нашар білімге, мутация мүмкіндігі мен диагностикадағы қиындықтарға байланысты - бастапқы кезеңде ол басқа мәселелермен оңай араласады.

Вирустық инфекцияның белгілері

Вирустық аурулардың түрлері олардың түріне қарай әртүрлі болуы мүмкін, бірақ жалпы ұғымдар бар.

Қызу. Температураның 38 градусқа дейін ұлғаюымен жүреді, бұл тек ЖРВИ өтуінің жеңіл формалары болмайды. Температура жоғары болса, онда ол қатты ток көрсетеді. Ол 2 аптадан аспайды.
Раш. Терінің вирустық аурулары осы көріністермен бірге жүреді. Олар дақтар, раушан және весикулдар сияқты көрінуі мүмкін. Бала кезіндегі ересек безінің сипаттамалары аз.
Менингит. Энтеровирусты және тұмаумен кездеседі, балалар жиі кездеседі.
Зәрлеу - тәбетті жоғалту, жүрек айнуы, бас ауруы, әлсіздік және артта қалу. Вирустық аурудың бұл белгілері қызметтің барысында патогенді шығаратын токсиндердің салдарынан туындайды. Әсердің күші аурудың ауырлығына, балалардың ауырлығына байланысты, ересектер оны байқамауы мүмкін.
Диарея. Ротавирустарға тән, нәжіс су, қан жоқ.

Адамның вирустық аурулары - тізімі

Вирустардың нақты санын айқындау мүмкін емес - олар үнемі өзгеріп, кең тізімді толықтырады. Тізімі төменде келтірілген вирустық аурулар ең танымал.

Тұмау және суық. Олардың белгілері: әлсіздік, безгегі, тамақтың ауыруы. Вирусқа қарсы препараттар қолданылады, антибиотиктер бактерияларды қосу үшін қосымша тағайындалады.
Рубелла. Көз, тыныс алу жолдары, жатыр мойны лимфа түйіндері және терінің әсер етуі төмендейді. Ол жоғары температура мен тері бөртпелерімен бірге жүретін ауа ағыны әдісімен таралады.
Құмыралар. Респираторлық трактаттарға әсер етіледі, сирек кездесетін жағдайларда еркек жыныс мүшелеріне әсер етеді.
Сары безгегі. Бауыр мен қан тамырларына зиян келтіреді.
Қыз еті. Балаларға қауіп төндіреді, ішектің, тыныс жолдарының және теріге әсер етеді.
Ларингит . Жиі басқа да проблемалар аясында жүреді.
Полиомиелит. Мидың сал ауруына шалдыққан кезде ішек пен тыныс алу арқылы қан айналымына енеді.
Ангина. Бас ауруы, жоғары температура, ауыр жарақат және шуды сипаттайтын бірнеше түрі бар.
Гепатит. Кез-келген алуан сары теріні тудырады, зәрдің қараңғы және нәжістің түссіздігі, бұл органның бірнеше функцияларының бұзылуын көрсетеді.
Тифус. Қазіргі әлемде сирек, қан айналымы жүйесіне әсер етеді, тромбозға алып келуі мүмкін.
Сифилис. Жыныс мүшелерінің зақымдануынан кейін патоген буын мен көзге еніп, одан әрі таралады. Ұзақ ұзақ белгілері жоқ, сондықтан мерзімді тексеру маңызды.
Энцефалит. Мидың зақымдануы, емнің кепілдігі жоқ, өлім қаупі жоғары.

Адамдар үшін әлемдегі ең қауіпті вирустар

Біздің денемізге ең үлкен қауіпті болатын вирустар тізімі:

Хантавирус. Қоздырғыш агенті кеміргіштерден тасымалданады, әртүрлі шабақтарды тудырады, өлім 12-ден 36% -ға дейін артады.
Тұмау. Бұл жаңалықтардан белгілі ең қауіпті вирустардан тұрады, әр түрлі штамдар пандемияға әкелуі мүмкін, ауыр ағым егде жастағы және кішкентай балаларға әсер етеді.
Марбург. ХХ ғасырдың екінші жартысында ашылған, геморрагиялық безгектің себебі болып табылады. Ол жануарлар мен жұқтырған адамдардан беріледі.
Ротавирус . Бұл диареяның себебі, емдеу қарапайым, бірақ дамымаған елдерде жыл сайын 450 мың бала қайтыс болады.
Эбола. 2015 жылға арналған деректер бойынша, жұқтырған адамның сұйықтықтарымен байланыста болатын өлім 42% құрайды. Белгілер: температураның күрт артуы, әлсіздік, бұлшықеттер мен тамақтың ауыруы, бөртпе, диарея, құсу, қан кету мүмкін.
Денге . Өлім-жітім 50% -ға бағаланып, уыттану, бөртпе, безгегі, лимфа түйінінің қатысуы. Азия, Мұхит және Африка елдерінде таратылды.
Шабдалы. Ұзақ уақыт бойы белгілі, тек адамдар үшін қауіпті. Бөртпе, жоғары температура, құсу және бас ауыруы сипатталады. Соңғы инфекция 1977 жылы болған.
Қояндар. Ол жыланқанды жануарлардан көшіріледі, ол жүйке жүйесіне әсер етеді. Белгілер пайда болғаннан кейін, емнің табысы дерлік мүмкін емес.
Lossa. Қоздырғыш агенті 1969 жылы Нигерияда ашылған егеуқұйрықтармен тасымалданады. Зақымдалған бүйректер, жүйке жүйесі, миокардты және геморрагиялық синдромды бастайды. Емдеу өте қиын, жылына 5000 адамға дейін өмір сүреді.
АҚТҚ. Инфекцияланған адамның сұйықтықтарымен байланыс арқылы өткізіледі. Емдеусіз 9-11 жыл өмір сүру мүмкіндігі бар, оның күрделілігі жасушаларды өлтірудің штаммдарының тұрақты мутациясына жатады.

Вирустық аурулармен күрес

Қарсыласудың күрделілігі вирустық аурудың әдеттегі емдеуін тиімсіз ететін белгілі патогендердің өзгеруіне жатады. Бұл жаңа препараттарды іздестіруді қажет етеді, бірақ медицина дамуының қазіргі сатысында эпидемия шегінің өтуіне дейін көптеген шаралар жылдам дамытылады. Келесі тәсілдер қабылданды:

этиотропты - патогенді көбеюдің алдын алу;
хирургиялық;
иммуномодуляция.

Вирусты инфекцияға қарсы антибиотиктер

Аурудың барысында иммунитет үнемі депрессияға ұшырайды, кейде патогенді өлтіру үшін күшейтілуі керек. Кейбір жағдайларда вирустық ауру кезінде қосымша антибиотиктер тағайындалады. Бактериялық инфекция қосылса, ол тек осы жолмен өледі. Таза вирустық аурулармен, осы препараттарды қабылдау тек жағдайды нашарлатпайды.

Читайте также: