Туберкулез туралы т?рбие са?аты 5-6 сыныптар

Обновлено: 26.04.2024

Рабочие листы и материалы для учителей и воспитателей

Более 300 дидактических материалов для школьного и домашнего обучения

Онлайн
формат
Диплом
гособразца
Помощь в трудоустройстве

Тақырыбы:Туберкулез- қауіпті дерт
Мақсаты: Туберкулез туралы дерек бере отырып оқушылардың өз денсаулығына, қоршаған адамдардың денсаулығына жауапкершілігін арттыру, жеке бас гигиенасы туралы түсiнiк қалыптастыру
ә) Туберкулез сияқты аурудың пайда болуын, қоғамға, адамға осы аурудың зардабын түсіндіру, ашып көрсету.
б)Жаман әдеттерден бойларын аулақ салуын, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай болуын қалыптастыру. Тазалыққа, ұқыптылыққа, жауапкершiлiкке тәрбиелеу.

Түрi: Кездесу сабағы
Әдiсi: Пікір алмасу
Көрнекiлiгi: Туберкулез тақырыбына салынған суреттер, плакатқа жазылған нақыл сөздер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі

- Ал, енді кездесу сағатымызды бастамас бұрын қонақтарымызды таныстыра өтсем:

ІІ-топ Ұлттық сусындар

ІІІ. Тарих қойнауынан

Ү.Постер қорғау (топтық жұмыс)

ІІІ. Тарих қойнауынан

Бұл күнде ауру індет ретінде бүкіл әлемге таралған. Өкпе туберкулезімен ауырып, ем қабылдамаған адам жылына 10-25 сау адамға ауру жұқтырады. Негізгі инфекция көзі ауру адам.Кейде ауру үй жануарларынан жұғады. Олардың ішінде ірі қара, тауық, күркетауықтар туберкулезбен ауыруы мүмкін.

Ү.Постер қорғау (топтық жұмыс)

Енді топ болып жұмыс істей отырып, туберкулез туралы не білетіндеріңді постер түрінде жасаңдар. (Оқушыларға қағаз беріледі. Жұмыс аяқталған соң әр топтан бір басшы шығып жұмыстары туралы айтып береді.)

Енді біз топпен жұмысымызды жалғастырамыз.

Аурудың алдын алу үшін не істеу керек деп ойлайсыздар?

Егерде отбасының бір мүшесі осы ауруды жұқтырып алған жағдайда қандай сақтық шараларын жасауға болады?

ҮІІ.Үндеу жариялау ( топ оқушылары жазады)

Бүгінгі тақырып,қаралып жатқан бойынша топтар бір-біріне үндеу парағын жарияласа.

-Ас адамның арқауы болғандықтан тиімді тамақтану керек;

-Таза ауада жиі серуендеу керек;

-Адамның ойы сергек болуы үшін күн тәртібімен ұйқыға дұрыс көңіл бөлу керек;

Рабочие листы и материалы для учителей и воспитателей

Более 300 дидактических материалов для школьного и домашнего обучения

Онлайн
формат
Диплом
гособразца
Помощь в трудоустройстве

ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ

II. Негізгі бөлім

ә) Туберкулез қоздырғышы

б) Емі, алдын алу

III. Қорытынды бөлім

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (“Кох таяқшасын”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм.

Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда; сирек жағдайда туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе үш жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды. Бірақ Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақтану ережелерін дұрыс сақтамаса, дертті баласына жұқтырып, баланың Туберкулезбен ауруы мүмкін.

Туберкулез — микобактериялармен шақырылған созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулез ауру ерте заманнан белгілі. Осы ауруға қарсы арнайы егу жұмыстары жүргізілмеген кезде, оның қоздырғышы анықталмаған кезде, аурудың балалардың арасында көп таралуымен қатар одан өлім де көп болатын.

Әлемде жыл сайын туберкулезден 2 миллиондай адам өлімге ұшырап отырады. Олардың ішінде миллионға жуығы әйелдер. Туберкулезден өлген әйелдер өлімінің саны, барлық аналар өлімімен салыстырғанда әлдеқайда артық. Жетім қалған балалар санын осыдан-ақ білуге болады.

Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы алдымыздағы 20 жылдың ішінде туберкулезбен тағы 200 миллион адам ауырып, 70 миллион адам өлуі мүмкін деп ескертеді.

Егер әрбір адам туберкулез туралы жетік білсе және бұл тұрғыда өзінің білімін күнделікті өмірде қолданса, аталмыш дерттің өршуіне және таралуына тосқауыл қоюға болады.

Туберкулезді емдеуде және алдың алуында орта буынды медицина қызметкерлерінің жұмысының маңызы зор.

Ø Ашық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болады, сондықтан туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді.

Ø Ал жабық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастар да ауру жұқтырады.

А) ерте туберкулез интоксикациясы;

Б) кеш туберкулез интоксикациясы;

2. Тыныс алу ағзаларының туберкулезі:

А) біріншілік туберкулездік жиынтық;

Б) өкпенің ошақты туберкулезі;

В) өкпенің инфильтративті туберкулезі;

Г) туберкулездік бронхоаденит;

Д) туберкулездік плеврит;

Е) жоғарғы тыныс жолдарының туберкулезі;

3.Басқа ағзалардың туберкулезі:

А) сүйек туберкулезі;

Б) лимфа түйіндерінің туберкулезі;

В) туберкулездік менингит;

Г) тері қабатының туберкулезі;

Д)зәр шығару және жыныс ағзаларының туберкулезі;

Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінесе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипаты туберкулездің түріне, науқастың жасына, организмнің жалпы жағдайына байланысты. Аурудың ортақ белгілері: дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, ұйқының қашуы және тәбеттің нашарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Туберкулез таяқшалары түскен жердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыға бастаса мұндай төмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төмпешіктердің сырты қатты затпен қоршалып, беріштенеді. Мұны некроз ошағы деп атайды. Адам организмі әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жерде каберна (қуыс) пайда болады. Осы қуыста туберкулез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өкпенің басқа бөліктерін зақымдайды. Мұндай науқастардың қақырығында микобактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.

Бұл ауа-тамшыларымен таралатын жұқпалы ауру және aғзағa туберкулез бактериялары түскенде дамиды.
Ең алдымен өкпе, кейде басқа органдарды да зақымдайды.
Жұқтыру көзі туберкулезге шалдыққан адам болып табылады.

Микобактериялар –қышқылға төзімді бактериялар, грам он таяқшалар. Микобактериялардың құрамында 70-80% майлы қышқылдар бар. Цил-Нилсен бояу әдісі арқылы анықтайды. Осы тұқымдасқа туберкулез және алапес қоздырғыштары жатады.

Туберкулез қоздырғышы. 1882ж Р.Кох туберкулез қоздырғышын ашқан. Туберкулез ауруы көп таралған. ДБҰ болжамы бойынша алдынғы 10 жылдарында туберкулезбен 90 млн жұқтырады, 30 млн адам өледі. Қазақстан туберкулез ауруы таралуы бойынша, барлық ТМД елдерінің ішінде бірінші орында.

· Түрлері – M.tuberculosis, M. bovis, M. africanum, M. avium, M. leprae.

· M. hominis, bovis, avium, africanum — сәл иелген таяқшалар , спора , капсула тузбейді , қозғалмайды .

· Орталарға талапшыл – картоп , глицерин , сары ұызды талап етеді , баяу өседі 30-45 тәулік . Элективты орталар — Левенштейн – Йенсен ортасы , Бучин ортасы , Петраняни ортасы .

· Тығыз орталарда –R пішінді колониялар тузеді – ірі , әжімделген , сары түсті , құрғақ .

Туберкулез қоздырғышының биохимиялық қасиеттері Ферментативтік қасиеттері тұрақты емес , диагностика үшін манызы жоқ . Эндотоксин тузеді – туберкулин деп аталады , осы токсинді Кох ашқан . Фтиоидты , микол қашқылдары адам тіндерін бұзады , балауыз , корд - фактор токсигендік қабілеті бар . Корд - фактор микобактерияларды фагоцитоздан қорғайды . Аяқталмаған фагоцитоз байқалады .

· Инфекция көзі ауру адам , жануарлар .

· Жұғу жолдары – экзогенді ( ауа тамшы , ауа шан ), тұрмыстық қарым қатынас , алиментарлы , жынысты жолмен , эндогенді – қан және лимфа арқылы .

· Туберкулез – созылмалы қалғымалы инфекция . Туберкулездің біріншілік және екіншілік түрлері болады .

Таралу жолдары . Таяқшалар ауа - сілекей , шаң - тозаң , тамақ және плацента арқылы тарайды .

Аурудың көзі – ауру адам және ауру мал . Микобактериялардың организмге ену жолдары : жоғарғы тыныс жолдарының және ас қорыту ағзаларының шырышты қабаты арқылы , өте сирек жағдайларда ауру анасынан құрсақтағы балаға плацента арқылы өтеді .

Патогенезі . Қоздырғыш тыныс жолдары , шырышты қабықшалар және терідегі жаралар арқылы енеді . Бірінші ошағы — өкпе немесе ішек жолдарының лимфа бездері . Осы жерде гранулематозды қабыну пайда болады , туберкула деген томпешік пайда болады . Төмпешік эпителоидты , лимфоидты , плазматикалық жазушалардан , макрофагтардан , алып көпядролы Лангханс жазушалырынан тұрады және ортасында некроз байқалады . Осы гранулеманы — Гон ошағы деп атайды .

· Гранулема , лимфоангит , лимфоаденит бүл біріншілік туберкулезды ошақ пневмонияға акеледі . Осы ошақтан қоздырғыш гематогенды және лимфогенды жолмен басқа мүшелерге тарайды .

· Егер иммунитет жоғары болса - гранулема дәнекер капсуласына оралады , осы ошақта туберкулез таяқшасы анабиозға ушырайды , сақталады .

· Алиментарлы жолмен жұққанда туберкулез таяқшасы ішек лимф бездерін зақымдайды .

Клинкалық көрніс бойынша басты 3 түрі бар :

· Балалардың және жасөспіпмдердің бірінші ( алғашқы ) туберкулездік интоксикациясы

· Тыныс органдарының туберкулезі

· Жүйелермен органдардың туберкулезі

ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ

- жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады;
- ем қабылдамаған әpбip науқас жылына 10 адамнан 15 адамға дейін - -жұқтыруы мүмкін;
- туберкулезге шалдыққандардың 75% 20-40 жас аралығындағы адамдарды кұрайды;
- оның салдарынан жыл сайын 2 миллионға жуық адам қайтыс болады;
- ауруды жұқтырғандардың 5 -10%-ында ғaнa ауру дамуы мүмкін.

ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫ ҰЗАҚ САКТАЛАДЫ,

БІРАҚ ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫН ӨЛТІРУГЕДЕ БОЛАДЫ:

- 1-1,5 сағат күн сәулесін сәулелендіргенде;
- 2-3 минут ультрокүлгін сәулелер әсерінен;
- сүт қайнатқанда;
- күнделікті бөлмені желдетіп отырғанда;
- ылғалдатып үйді жинап отырғанда.

· Бактериоскопиялық әдіс – Цил- Нилсен бойынша бояйды.

· Бактериологиялық әдіс – Левенштейн –Йенсен ортасында өсіреді, таза дақылды бөліп алады, биосынама жүргізеді M. hominis, bovis түрлерін ажыратады.

· Туберкулез таяқшасын зертелетін затта көбейту үшін флотация жүргізеді( қышқыл қосады және сілтілі).

Ниацин сынамасы. Ниацинды барлық микобактериялар тузеді және рибонуклеатидке айналдыратын фермент тузеді, бірақ туберкулез таяқшасы осы ферментті тузбейді. Туберкулез таяқшасы ниацин қөрек ортасында жинақтайды. Сондықтан ортада ниацин анықтау керек. Қөрек ортанын устінен 4%спирт және 10 % цианоген бромид қосамыз, ортада ниацин болса сары түс пайда болады.

Аллергиялық әдіс . Манту сынамасы – вакцинаны еккенде, бір ай дан кейін жүргізеді. Тері астына туберкулин егеді, 42 сағ. кейін инфилтратты өлшейді. Осы сынама вакцинаның әсерінен түзелетін иммунитетті теқсереді. Экспресс-әдіс –Прайс микродақылдар әдісі.

Туберкулездің микробиологиялық диагноз қою тәсілдері.

Зерттеу заттары: қақырық, зәр, нәжіс, қан, сарсу т.б.

Зерттеу тәсілдері:

· микроскопиялық (қарапайым, люминисценттік)

· микробиологиялық (таза дақыл бөліп алу)

· биологиялық серологиялық (сирек қолданылады)

· аллергологиялық ( Манту, Пирке сынақтары)

Экспресс (шұғыл) диагностика — ИФР (РИФ).ПТР (ПЦР)

Емдеу – туберкулезға қарсы антибиотиктерді қолданады. Алдын алу – БЦЖ вакцинасы –тірі әлсіреген бактериялардын турады. Туберкулез кезінде стерилды емес иммунитет пайда болады, яғни қоздырғыш ағзада болғанда ғана тузеледі.

Туберкулезге қарсы арнайы егу (БЦЖ) жүргізіледі, ол сәби дүниеге келгеннен 3 – 5 күннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеудің терапиялық, хирургиялық, т.б. әдістері табылып, күнделікті дәрігерлік жұмыста қолданылатын болды. Санаторийлерде емделу өте пайдалы. Қазақстанда туберкулезге қарсы жұмысты туберкулез мәселері ұлттық орталығы үйлестіріп отырады. Әрбір облыс орталығынданда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде олардың бөлімшелері жұмыс істейді. Республика туберкулезге қарсы қажетті дәрі-дәрмекпен, емдеу орындары төсек-орынмен жеткілікті қамтамасыз етілген.

. ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЕМДЕУГЕ БОЛАДЫ

. ТУБЕРКУЛЕЗ ТЕГІН ЕМДЕЛЕДІ

Туберкулездің емі кешенді ( комплексті) түрде, үзіліссіз сатылап, ұзақ жүргізілуі қажет. Емдеудің 1-ші сатысы арнайы туберкулез диспансерінде жүргізіледі. Емнің негізгі бір шарты – таза ауаны кеңінен қолдану. Ауру баланы жылдың кез- келген мезгілінде таза ауамен қамтамасыз ету қажет. Сондықтан да туберкулез диспансері орманды, тоғайлы, ауасы өте таза жерлерге орналасқан жөн. Күн тәртібі – бала ауыр жағдайларда ғана төсек режимінде болады. Баланың ұйқысы тыныш, ұзақ болуы керек. Тамақтандыру ерекшелігі – баланың жасына қарағанда калориясы 15-20 % артық тағамдар тағайындалады. Тамақ құнарлы, витаминдерге бай, алуан түрлі болуы керек. Туберкулездің емінде қымыз, қымырын кеңінен пайдаланылады.

Дәрілік ем:1. Антибактериальды- кейінгі жылдары итальяндық ғалымдар жүргізген көптеген лабораториялық және клиникалық зерттеулерден соң ең тиімді, ең таңдаулы 5 түрлі дәріге тоқталған: рифампицин, стрептомицин, пиразинамид, изониазид, этамбутол.

1. Қан, плазма құю

ДОТС жоспарымен емдеу. Туберкулезді ДОТС жоспарына сәйкес емдеудің негізгі принципі – тікелей бақылаулы, қысқа мерзімнің ішінде қарқынды , белсенді ем жүргізу болып табылады. Микобактериялардың сыртқа бөлінуі тоқтағанша арнайы туберкулез диспансерінде, одан кейін бактериялар толық жойылғанша амбулаториялық жағдайда ем жалғастырылады. Ем жүргізу үшін жоғарыда аталған негізгі 5 препарат қолданылады:H-изониазид, R-рифампицин, Z- пиразинамид, S- стрептомицин, E- этамбутол.

Туберкулезді емдейтін дәрілердің жанама әсері

Туберкулез ауруы алғаш анықталған науқастардың 5-10 % да дәрінің мынандай жанама әсерлері байқалады: тәбеттің төмендеуі, жүректің айнауы, құсу, дененің қышуы, іштің ауруы, терінің және көз шарасының сарғаюы, буындардың ауруы, көздің көруінің төмендеуі.Негізінде жоғарыда айтылған дәрінің жанама әсерлерің емді тоқтатпай-ақ қайтаруға болады.

Дәрінің жанама әсерін немесе жақпағанын дәлелдемей емді тоқтату туберкулездің мультирезистенттік( дәріге төзімді) және созылмалы түрінің пайда болуына алып келеді.

Мультирезистенттік ( дәріге төзімді) туберкулез- туберкулездің ең қауіптігі түрі. Себебі, туберкулез таяқшалары ауруға қарсы қолданатын негізгі дәрілерге бой үйретіп алады.

Емнің барысында, аяғында қақырықтың барлық анализінде туберкулез таяқшалары табылмаса, ем нәтижелі болды деп есептеледі. Бұл жағдайда дәрігер науқас туберкулезден толық жазылды деп шешім қабылдайды, ал ауырған адам сау адамдар қатарына қосылып, отбасында, жұмыста, басқа да қоғамдық орындарда еркін жүре алады.

Аурудан жазылған адамдардың кейбіреуінде жағымсыз факторлардың әсерінен ( нашар тамақтану, жиі суықтап қалу, қатты шаршау, маскүнемдікке, нашақорлыққа салыну т.б) туберкулездің қайталануы мүмкін. Сондықтан, туберкулезден емделіп жазылғандардың бәрі, егер жөтел қайта қайталанса дәрігерге дереу қаралып, қақырығында туберкулез таяқшаларының бар-жоқтығын тексертуі керек.

Туберкулездің арнайы алдын алуы.

1. Бала туылғаннан кейін 2-4 күндері перзентханада 0,05 мг (0,1мл) тері ішіне БЦЖ вакцинасы егіледі.

2. БЦЖ ревакцинациясы бала мектепке барғанда 1 сыныпта қыркүйек айында жүргізіледі.

ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ АЛДЫН АЛУ СПЕЦИФИКАЛЫҚ ЖӘНЕ СПЕЦИФИКАЛЫҚ ЕМЕС TYPI

- вакцина және БЦЖ ревакцинациясы

- салауатты өмір салты;

- дене шынықтыру белсенділігі;

- зиянды әдеттерден бас тарту.

Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі – науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен Туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда; сирек жағдайда – Туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге Туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар Туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе 3 жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды.

Жалпы жұқпалы аурулардың қоздырғышы- микробтардан табылуы Голландия ғалымы Левингуктың үлкейтіп көрсететін шыны линзасының жарыққа шығыуымен байланысты. Тұнғыш қарапайым микроскопты құрастырған және бірінші болып құжынаған микроптарды көрген де осы Анатолий Левинчук еді.
Дегенмен, жұқпалы аурулардың ішіндегі туберкулез қоздырғышын табу онай болмады. Көп жылдар бойы іздену барысында неміс ғалымы Роберт Кох 1882 жылы туберкулездің қоздырғышын тауып, қауіпті әрі жұқпалы ауларға қарсы нақтылы күрес жүргізу ісіне баға жетпес үлес қосты. Бірнеше есе үлкейтіп микроскоппен қарағанда туберкулез микробы сәл ғана иілген таяқша сияқты болып көрінеді. Бұл аурудың қоздырғышын алғашқы кезде “ кох таяқшасы” немесе “туберкулез” таяқшасы деп атап келгенімен соңғы уақытта мұны туберкулез деп атайтын болды.

2. Ғаламтор желісі, сілтеме: kaz.kz/balalardagy-tuberkulez-dots-bagdarlamasy/

4. Патологиялық анотомия терминдерінің орысша – латынша – қазақша түсініктеме сөздігі.

ә) Қазіргі адамзат ұрпағына төніп тұрған проблеманың түйінін ашу. Туберкулез сияқты аурудың пайда болуын, қоғамға, адамға осы аурудың зардабын түсіндіру, ашып көрсету.

б)Жаман әдеттерден бойларын аулақ салуын, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай болуын қалыптастыру, дамыту. Тазалыққа, ұқыптылыққа, жауапкершiлiкке тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Туберкулез тақырыбына салынған суреттер, плакатқа жазылған нақыл сөздер, видеороликтер,слайд.

Тәрбие сағатының барысы:

Мұғалiмнiң кiрiспе сөзi:

Тереңірек видеороликтен көрсек.

- Ал, енді тәрбие сағатымызды бастамас бұрын дәрігер-фтизиатор рөлін ойнайтын сыныбымыздың оқушысы Совет Сержанның дайындап әкелген мәлімдемесін тыңдалық.

- Ал ендi балалар, бұл ауру туралы дәрігерімізге қандай сұрақтарыңыз бар?

1 оқушы: - Туберкулез адамға қалай жұғуы мүмкін? Дәрігер: - Туберкулез жөтел және қақырық арқылы тарайтын жұқпалы ауру. Сондықтан өзiңiзге де, өзгеге де еденге, жерге түкіруге жол бермеңіз.

2 оқушы: - Адамның туберкулез ауруын жұқтырғанын неден байқауға болады? Дәрігер: - Туберкулездi анықтаудың бiрден-бiр жолы - қақырық тексеру. Егер науқас: - Үш аптадан аса жөтелсе; - Қан түкiрсе; - Үш аптадан аса көкірек тұсындағы ауырсыну басылмаса; - Үш аптадан аса қалтырап жүрсе , бұларды туберкулез ауруының хабары деп түсінген жөн.

3 оқушы: - Туберкулез ауруын емдейтін қандай жолдар бар? Дәрігер: - Туберкулез ауруы алғаш анықталған науқастар дұрыс емделген жағдайда түгелдей дерлік сауығып кететiндiгiн тәжірибе дәлелдеп отыр. - Дұрыс емдеу аурудың алдын-алуда маңызды шара. Ол арқылы аурудың өзгелерге жұғу қаупі жоғалып таралу жолына бөгет жасалады.Толық емдеу курсын қабылдау қажеттiлiгiне науқасты сендіру де үлкен рөл атқарады.

Мұғалім: Ендi балалар туберкулез ауруы туралы сұрақтарыңыз тәмәмдала келсе, бұл ауру туралы ойларымызды қорытындылап, оның алдын-алуы туралы айтып өтейік! Темекі шегу мен арақ ішуде тәннің қорғаныс қабiлетiн нашарлатады.Жұпыны тұрмыспен құлазыған көңіл-күй де организмді әлсiретiп, оның ауруға қарсылығын төмендетедi. Көбiнесе туберкулездi тұқым қуалаушы ауру деп есептейді. Бұл сенiмсiз. Туберкулез-жұқпалы ауру. Сондықтан оны жұқтырмау амалдарын сақтау, ал жұқтырған жағдайда толық емделу шараларын қатаң жүзеге асыру шарт. Сонда ғана соңғы кездерде өршiп бара жатырған жауыз iндеттiң бетiн қайтарамыз. - Мiне балалар сендер туберкулез туралы аз да болса түсiнiк алдыңдар. Осы қауiптi аурудың болмауы үшiн одан өзiмiздi сақтауда қолымыздан келетiннiң бәрiн жасауымыз керек. Үнемi таза ауада жүрiп спортпен шұғылдану сiздердiң дендерiңiз сау болып, мықты болудың кепiлi.

Мұғалім: Жұмыр жерді мекендеген халықтың сонау, ерте замандардан бері айтылып, ғасырлар бойы сұрыпталып келген інжу-маржандай асыл да, даналы сөздері бар.. Медицинада сөз құдіретінің шарапатына өлшеу жоқ. Мақал-мәтелдер ғасырлар бойы сұрыпталып, сұлуланып, салмақтанып, кемелденген асыл сөзі, парасатты тәрбиеші, әділ сыншы, адал ақылшы ғана емес, сонымен бірге епті, есті емші де.

Ал балалар сендермен ойын ойнасақ, мен сендерге карточка таратамын сол таратылған карточкаларда Мақал-мәтелдердің орын реті ауысқан, орнына әкеліп дұрыстап жазу керек.

Та?ырыбы: "Туберкулез ?ауіпті дерт".
(Туберкулездi? алдын - алу шаралары туралы жалпы т?сiнiк)
Ма?саты:
а) Балаларды? сана - сезiмдерiн ояту, ?з денсаулы?тарын са?тауды? ма?ыздылы?ы, жеке бас гигиенасы туралы т?сiнiк ?алыптастыру
?) ?азіргі адамзат ?рпа?ына т?ніп т?р?ан проблеманы? т?йінін ашу. Туберкулез сия?ты ауруды? пайда болуын, ?о?ам?а, адам?а осы ауруды? зардабын т?сіндіру, ашып к?рсету.
б) Жаман ?деттерден бойларын аула? салуын, санитарлы? - гигиеналы? талаптар?а сай болуын ?алыптастыру, дамыту. Тазалы??а, ??ыптылы??а, жауапкершiлiкке т?рбиелеу.
Т?рi: Жа?а саба?

?дiсi: Баяндау, с?ра? - жауап.
К?рнекiлiгi: Туберкулез та?ырыбына салын?ан суреттер, плакат?а жазыл?ан на?ыл с?здер.
?атысушылар:
1. Д?рігер
2. О?ушылар.
3. ?стаздар.
Саба?ты? барысы:

ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.

Жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады;
Ем ?абылдама?ан ?pбip нау?ас жылына 10 адамнан 15 адам?а дейін ж??тыруы м?мкін;
Туберкулезге шалды??андарды? 75% 20-40 жас аралы?ында?ы адамдарды к?райды;
Оны? салдарынан жыл сайын 2 миллион?а жуы? адам ?айтыс болады;
ауруды ж??тыр?андарды? 5 -10% ?aнa ауру дамуы м?мкін.

ТУБЕРКУЛЕЗДІ Ж??ТЫРУ ?АЛАЙ Ж?РЕДІ

Туберкулез ?оздыр?ыштары ауру адам с?йлегенде,ж?телгенде, т?шкіргенде бактерия шы?ару ар?ылы ауа?а тарайды.
Туберкулезбен ауыр?ан жануарлар ?німін пайдалану ар?ылы. Ет ?німі, с?т ?німі, ж?мырт?а т.б

ТУБЕРКУЛЕЗДІ? ДАМУ БАРЫСЫНДА Т?МЕНДЕГІДЕЙ БЕЛГІЛЕР ПАЙДА БОЛУЫ MYMKIH

АУРУДЫ? БЕЛГІЛЕРІН БАЙ?А?АН ЖА?ДАЙДА НЕ ІСТЕУ КЕРЕК

1. тексерілу ?шін т?р?ылы?ты ж?не о?у орны бойынша медициналы? мекемесіне ж?гіні?із;

2. уа?ытында аны?тал?ан туберкулез - ойда?ыдай айы?ып кетуді? кепілі.

ТУБЕРКУЛЕЗДІ АНЫ?ТАУ ?ДІСТЕРІ

Бактериоскопиялы? ?діс
Флюорография
Балалар?а жасалатын Манту сынамасы

АУРУДЫ? ДАМУЫНА Ы?ПАЛ ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

Іске ?осатын фактор – иммунитетті? ?лсіреуі. Толы??анды, ?йлесімді тама?танбау.

- ауыр ауруларды? ?атар ж?руі (А?Т?, ?ант диабеті, ойы? жара аурулары ж?не бас?алары);

- созылмалы к?йзелісті жа?дайлар.

ІІ. СЕРГІТУ С?ТІ

IV. Саба?ты бекіту: Ойлан тап ойыны.

І. Суретте бейнеленген адамдар:

Шо?ан Шы??ыс?лы У?лиханов – ?аза?ты??лы ?алымы, XIX ?асырды? екінші жартысында ?аза?станда ту?ан демократты?, а?артушылы? м?дениетті? т. ыш ?кілдеріні? бірі, шы?ыстанушы, тарихшы, фольклоршы, этнограф, географ, а?артушы.

Анто?н Па?влович Че?хов- орыс жазушысы, ??гімелер, повестер, пьесалар авторы, драматург, ?лемдегі е? ?лы жазушыларды? бірі деп таныл?ан.

Ви?ктор Васи?льевич Ави?лов- орыс кино ж?не театр актеры,

Фредерик Франсуа Шопен - поляк композиторы, пианиношы, ?лтты? классикалы? музыканы? негізін салушы.

Тақырыбы: "Туберкулез қауіпті дерт".
(Туберкулездiң алдын - алу шаралары туралы жалпы түсiнiк)
Мақсаты:
а) Балалардың сана - сезiмдерiн ояту, өз денсаулықтарын сақтаудың маңыздылығы, жеке бас гигиенасы туралы түсiнiк қалыптастыру
ә) Қазіргі адамзат ұрпағына төніп тұрған проблеманың түйінін ашу. Туберкулез сияқты аурудың пайда болуын, қоғамға, адамға осы аурудың зардабын түсіндіру, ашып көрсету.
б) Жаман әдеттерден бойларын аулақ салуын, санитарлық - гигиеналық талаптарға сай болуын қалыптастыру, дамыту. Тазалыққа, ұқыптылыққа, жауапкершiлiкке тәрбиелеу.
Түрi: Жаңа сабақ

Әдiсi: Баяндау, сұрақ - жауап.
Көрнекiлiгi: Туберкулез тақырыбына салынған суреттер, плакатқа жазылған нақыл сөздер.
Қатысушылар:
1. Дәрігер
2. Оқушылар.
3. Ұстаздар.
Сабақтың барысы:

ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.

Жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады;

Ем қабылдамаған әpбip науқас жылына 10 адамнан 15 адамға дейін жұқтыруы мүмкін;

Туберкулезге шалдыққандардың 75% 20-40 жас аралығындағы адамдарды кұрайды;

Оның салдарынан жыл сайын 2 миллионға жуық адам қайтыс болады;
ауруды жұқтырғандардың 5 -10% ғaнa ауру дамуы мүмкін.

ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЖҰҚТЫРУ ҚАЛАЙ ЖҮРЕДІ

Туберкулез қоздырғыштары ауру адам сөйлегенде,жөтелгенде, түшкіргенде бактерия шығару арқылы ауаға тарайды.

Туберкулезбен ауырған жануарлар өнімін пайдалану арқылы. Ет өнімі, сүт өнімі, жұмыртқа т.б

ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ ДАМУ БАРЫСЫНДА ТӨМЕНДЕГІДЕЙ БЕЛГІЛЕР ПАЙДА БОЛУЫ MYMKIH

ұзақ уақытқа созылған жөтел

дене қызуының көтepiлуi

тәбеттің нашарлауы

шаршағандық

қан аралас қақырықтын түсуі

кеуде тұсының ауыруы

АУРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІН БАЙҚАҒАН ЖАҒДАЙДА НЕ ІСТЕУ КЕРЕК

1. тексерілу үшін тұрғылықты және оқу орны бойынша медициналық мекемесіне жүгініңіз;

2. уақытында анықталған туберкулез - ойдағыдай айығып кетудің кепілі.

ТУБЕРКУЛЕЗДІ АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ

Балаларға жасалатын Манту сынамасы

АУРУДЫҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

Іске қосатын фактор – иммунитеттің әлсіреуі. Толыққанды, үйлесімді тамақтанбау.

- ауыр аурулардың қатар жүруі (АҚТҚ, қант диабеті, ойық жара аурулары және басқалары);

- созылмалы күйзелісті жағдайлар.

ІІ. СЕРГІТУ СӘТІ

IV. Сабақты бекіту: Ойлан тап ойыны.

І. Суретте бейнеленген адамдар:

Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов – қазақтыңұлы ғалымы, XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстанда туған демократтық, ағартушылық мәдениеттің тұңғыш өкілдерінің бірі, шығыстанушы, тарихшы, фольклоршы, этнограф, географ, ағартушы.

Анто́н Па́влович Че́хов- орыс жазушысы, әңгімелер, повестер, пьесалар авторы, драматург, әлемдегі ең ұлы жазушылардың бірі деп танылған.

Ви́ктор Васи́льевич Ави́лов- орыс кино және театр актеры,

Фредерик Франсуа Шопен - поляк композиторы, пианиношы, ұлттық классикалық музыканың негізін салушы.

Читайте также: